با پیام رسون بیشتر آشنا شوید

 جمهوری‌خواهان طرح استیضاح بایدن را به دلیل عملکرد نامناسب وی در برقراری امنیت مرز‌ها و نحوه خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان کلید زدند.

به گزارش پایگاه اینترنتی هیل، گروهی متشکل از چهار قانونگذار جمهوری‌خواه دیروز سه شنبه طرح استیضاح جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا را به دلیل عدم تامین امنیت مرزی و نحوه خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان کلید زدند.
باب گیبز، نماینده جمهوری‌خواه اوهایو، هدایت این طرح را بر عهده دارد و اندی بیگز (آریزونا)، برایان بابین (تگزاس) و رندی وبر (تگزاس) دیگر نمایندگان جمهوری‌خواه هستند که به او در این پرونده ملحق می‌شوند.
این دومین بار است که موارد استیضاح علیه بایدن مطرح می‌شد. تیلور گرین دیگر نماینده جمهوری‌خواه یک روز پس از سوگند بایدن در مراسم یادبود کشته‌های جنگ، طرح استیضاح وی را مطرح کرد. با این حال به نظر می‌رسد طرح آن‌ها برای استیضاح بایدن با وجود اکثریت دموکرات‌ها پیش نرود.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در چهار سال ریاست جمهوری خود دو بار استیضاح شد، اما هر دو بار توسط سنا محکوم نشد.
پیش از این، در پی خروج ناموفق آمریکا از افغانستان و کشته شدن ۱۳ نظامی آمریکایی در انفجار‌های کابل، جمعی از نمایندگان جمهوری خواه، بایدن را ضعیف خطاب کردند و خواستار استعفا یا استیضاح او شدند.
طرح استیضاح بایدن در حالی مطرح شده است که به تازگی تعدادی از مقامات آمریکایی از سخنرانی بایدن در مجمع عمومی سازمان ملل انتقاد کرده اند. سناتور تام کاتن و نیکی هیلی، سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل متحد، سخنرانی رئیس جمهور آمریکا در مجمع عمومی این سازمان را مورد انتقاد قرار داده و بیان کردند این سخنرانی به اعتبار بین المللی آمریکا لطمه جبران ناپذیری وارد کرده است.

اهمیت دورکاری در سازمان ها و شرکت‌ها

دنيل درزنز- استاد سياست بين‌الملل دانشگاه تافتس- فارن افرز- ابزارهاي قدرت يک ابرقدرت چند‌وجهي است؛ ترکيبي از قدرت نظامي، اعتبار فرهنگي و کمک‌‌هاي اقتصادي. اما هر کسي سياست خارجي آمريکا را طي يک دهه اخير زير ذره‌بين قرار مي‌دهد، مي‌بيند که يک ابزار بيش از ديگر ابزارها مورد استفاده قرار گرفته است: تحريم‌هاي اقتصادي.
تحريم اقتصادي به دم‌دستي‌ترين ابزار براي حل تمام چالش‌هاي پيش روي سياست خارجي آمريکا تبديل شده‌ است. در دوره اول دولت باراک اوباما، آمريکا هر سال 500فرد يا نهاد را به ليست‌ تحريم‌هاي خود اضافه مي‌کرد. دلايل متعددي براي اين تحريم‌ها ذکر مي‌شد؛ از مسائل حقوق بشري گرفته تا اشاعه هسته‌اي. اين آمار در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، دو‌برابر شد. جو بايدن در همين ماه‌هاي ابتداي رياست‌جمهوري‌اش ميانمار، نيکاراگوئه و روسيه را تحت تحريم قرار داده است. بايدن برخلاف وعده‌هايش هنوز هيچ‌يک از تحريم‌هاي وضع‌شده از سوي ترامپ را لغو نکرده است؛ به استثناي تحريم عليه دادگاه کيفري بين‌المللي.

اگر کشورها در نهايت به خواسته‌هاي واشنگتن تن مي‌دادند، مي‌شد گفت تکيه به تحريم‌هاي اقتصادي راهکار درستي است. اما مسئله اين است که کشورهاي تحريم‌‌شده در مقابل آمريکا کوتاه نمي‌آيند. پژوهشي که از سوي دانشگاه کاروليناي شمالي انجام شده نشان مي‌دهد تحريم‌ها در بهترين حالت، در يک‌سوم تا نيمي از موارد مؤثر واقع مي‌‌شوند. در اين گزارش آمده که نهادهاي وضع‌کننده تحريم‌ها يعني وزارتخانه‌هاي خارجه، تجارت و خزانه‌داري آمريکا خود هيچ برآوردي از اثرگذاري تحريم‌‌هاي‌شان ندارند. مسئله اصلي اين است که سياست تحريمي آمريکا، هيچ ارتباطي با اثرگذاري آنها ندارد؛ بلکه موضوع اصلي افول قدرت آمريکاست و دولت اين کشور قصد دارد با دنبال‌کردن سياست تحريم، جايگاه خود را همچنان در جهان حفظ کند. آمريکا ديگر همچون گذشته يک ابرقدرت بلامنازع نيست. قدرت نظامي و نفوذ ديپلماتيک آمريکا ديگر آن اثرگذاري گذشته را ندارد. 2دهه جنگ، رکود اقتصادي، قطبي‌شدن جهان و حالا هم همه‌گيري کرونا، آمريکا را فرسوده کرده است. روساي جمهور آمريکا در چنين شرايطي ديگر تيري در ترکش ندارند. در دسترس‌‌ترين ابزار در اين وضعيت، ابزار تحريم است.

تحريم‌ها آنگونه که وانمود شده، بدون هزينه هم نيستند. تحريم‌ها باعث ايجاد شکاف ميان متحدان مي‌شوند، دشمنان را مصمم‌تر و زندگي را براي مردم بي‌گناه کشورهاي تحريم‌شده سخت مي‌کنند. بنابراين ادامه استفاده از ابزار تحريم نه‌تنها روند افول قدرت آمريکا را نمايان کرده بلکه اين کشور را بيش از پيش به يک بازيگر منفور در جهان تبديل مي‌کند. تيغ تحريم ديگر به تيزي گذشته نيست. هر چه مي‌گذرد، از اثرگذاري تحريم‌ها کاسته مي‌شود، چرا‌که کشورهايي نظير روسيه و چين بلافاصله به کمک کشور تحريم‌‌شده مي‌شتابند. همزمان، ميزان نارضايتي‌ها از تحريم‌هاي وضع‌شده آمريکا در ميان متحدان اين کشور نيز افزايش پيدا کرده است. بسياري از کشورها منافع اقتصادي خود را به‌خاطر تحريم‌هاي آمريکا تحت خطر مي‌بينند. همه اينها، در نهايت به کاهش قدرت دلار در سيستم مالي جهان منجر خواهد شد.

دولت ترامپ موفق شد با تهديد به تحريم، مکزيک را مجبور کند مانع ورود مهاجران غيرقانوني به خاک آمريکا شود اما تحريم‌هاي آمريکا هميشه موفق نبوده است. دهه‌ها تحريم عليه بلاروس، کوبا، روسيه، سوريه، زيمبابوه و ايران، تغييري در سياست‌هاي کلان اين کشورها ايجاد نکرده است. دونالد ترامپ تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران، کره‌شمالي و ونزوئلا را در چارچوب سياست «فشار حداکثري» افزايش داد. اين سياست، «تحريم‌هاي ثانويه» را هم در‌بر‌داشت. تحريم‌هاي ثانويه، شرکت‌هايي را که با کشورهاي تحريم‌شده همکاري مي‌کنند ‌هم تحت‌تأثير قرار مي‌دهد. در همه موارد يادشده، کشورها شديدترين آسيب‌ها را از فشار تحريم‌ها ديده‌اند اما هرگز تسليم نشده‌اند. حتي ونزوئلا هم که اکنون ديگر يک کشور ورشکسته به شمار مي‌رود، در برابر تحريم‌هاي آمريکا تسليم نشده است. دلايل مختلفي مي‌توان براي ناکارآمد‌بودن رژيم تحريم‌هاي آمريکا برشمرد. مهم‌ترين مسئله اين است که آمريکا از سياست فشار حداکثري خود، به حداقل‌ها راضي نيست. آمريکا از کره‌شمالي خواسته سلاح هسته‌اي خود را کنار بگذارد، از ايران خواسته توانايي هسته‌اي خود را فراموش کند و از ونزوئلا خواسته با حکومت بوليواري و شعارهاي آن خداحافظي کند. اين خواسته‌ها براي حاکمان اين کشورها، برابر با تغيير رژيم است. بنابراين جاي تعجب ندارد که آنها فشار ناشي از تحريم‌هاي اقتصادي را تحمل مي‌کنند اما در برابر خواسته‌هاي آمريکا کوتاه نمي‌آيند.

مورد ايران از بقيه جالب‌تر است و پرده جديدي از سياست‌هاي تحريمي آمريکا را به نمايش مي‌گذارد: تحريم‌هاي يکجانبه. آمريکا هرجا در اعمال تحريم‌هايش موفق بوده، به اين دليل بوده است که حمايت و همراهي متحدان خود را داشته است. زماني که دونالد ترامپ تصميم گرفت تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران را بازگرداند، متحدان اروپايي واشنگتن مخالف بودند. درست است که آمريکا در نهايت موفق شد تحريم‌ها عليه ايران را اعمال کند، اما اين کار به قيمت تحت فشار قرار‌دادن ديگر کشورها با استفاده از ابزار تحريم‌هاي ثانويه انجام شد. کشورها در مقابل فشار دولت ترامپ کوتاه آمدند و تحريم‌ها ايران را با مشکلات متعدد روبه‌رو کرد اما همه اينها در نهايت به تنش بي‌سابقه در روابط ديرينه آمريکا و متحدانش منجر شد.

آمريکا از ابزار تحريم عليه قدرت‌هاي بزرگ‌تر هم استفاده کرده است. زماني که تحريم‌ها روسيه و چين را هدف قرار مي‌دهد، بايد منابع بيشتري هم براي اثرگذاري آنها به‌کار گرفت. تحريم‌ها عليه روسيه در پي درگيري‌هاي اوکراين هيچ اثري نداشته است. تحريم‌هاي تجاري ترامپ عليه چين هم به همين سرنوشت دچار شده است. ترامپ يک جنگ تجاري بي‌سابقه عليه پکن به راه انداخت اما هرگز به اهدافي که درنظر داشت، نرسيد. نتيجه کار فقط انعقاد يک قرارداد تجاري از سوي چين براي خريد محصولات کشاورزي آمريکا بود. در مجموع، به‌دليل مقابله‌به‌مثل چين، صنايع غذايي، کشاورزي و هاي‌‌تک آمريکا بيشترين آسيب را از اين رويارويي ديدند. تعرفه‌هايي که روي کالاهاي چيني وضع شد هم در نهايت از جيب مصرف‌کننده آمريکايي پرداخت شد.
نکته آخر اينکه، کشورهاي هدف تحريم آمريکا طي اين سال‌ها ياد گرفته‌‌اند که چطور خود را با اين شرايط وفق دهند. چين و روسيه بلافاصله اروپا را جايگزين آمريکا به‌عنوان شريک تجاري خود کرده‌اند. کشورهاي کوچک‌تر هم آموخته‌اند که چطور با استفاده از حفره‌هاي سيستم‌هاي مالي جهاني يا از طريق کشورهاي ثالث، تحريم‌ها را دور بزنند. تصميم‌سازان در آمريکا بايد متوجه آثار مخرب طولاني‌مدت تحريم‌ها هم براي خود و هم براي جهان باشند و در استفاده کورکورانه از اين ابزار در سياست خارجي آمريکا تجديد‌نظر کنند.

تاثیر تبلیغات پیامکی در فروش کالا و خدمات

به نقل از العالم، دکتر اندرو ويل متخصص پزشکي تلفيقي در دانشگاه آريزونا، تکنيک تنفس "۴-۷-۸" را توسعه داده و از آن به عنوان "آرام بخش طبيعي براي سيستم عصبي" ياد مي‌کند که مي‌تواند در هر زمان به ويژه شب هنگام براي پاکسازي ذهن مورد استفاده قرار گيرد.

السالوادور به عنوان پيشگام، بيت‌کوين را رسما در اين کشور قانوني کرد. سه ماه پس از تصويب پذيرش بيت‌کوين به عنوان ارز قانوني در نهاد قانون‌گذار اين کشور، اين قانون رسما اجرايي شد و اولين گام براي قانوني‌سازي ارزهاي ديجيتال در سراسر دنيا برداشته شد. با اين اقدام بيت‌کوين در کنار دلار آمريکايي ارز رسمي اين کشور خواهد بود. روز دوشنبه رئيس‌جمهور بوکله طي توييتي اعلام کرد که ۲۰۰ بيت‌کوين ديگر به ارزش تقريبا ۲۱ ميليون دلار خريداري کرده‌اند و اکنون ۴۰۰ بيت‌کوين در اختيار دارند که اين روند همچنان ادامه خواهد داشت.
 
 آيا پرده اصلي نمايش بوکله همين است؟
السالوادور کشوري کوچک در آمريکاي مرکزي است که منبع درآمد اصلي آن تجارت با آمريکاست. اين کشور در سال ۲۰۰۱ در پي تورم شديد و بحران اقتصادي، پول ملي خود به نام «کولون» را کنار گذاشت و دلار آمريکا را با هدف مقابله با تورم و افزايش تجارت با آمريکا به عنوان ارز رايج انتخاب کرد. در پي اين سياست، دولت السالوادور به طور کامل سياست پولي خود را کنار گذاشت و از آن زمان تاکنون کنترل سياست پولي اين کشور بر عهده فدرال رزرو ايالات‌متحده است. بعد از اين اتفاق بوکله با به قدرت رسيدن و با علاقه خود به ارزهاي ديجيتال، به دنبال نقطه عطف ديگري در اقتصاد کشور خود بود.

بيت‌کوين در ماه ژوئن تحت لايحه‌اي به نام «قانون بيت‌کوين» که توسط نايب بوکله، رئيس‌جمهور السالوادور به مجلس قانون‌گذار اين کشور پيشنهاد شد، اولين گام براي قانوني شدن را برداشت. قانون بيت‌کوين، اين ارز را در کنار دلار آمريکا به عنوان ارز رايج اين کشور قرار مي‌دهد. بوکله که در سال ۲۰۱۷ شهردار سن‌سالوادور، پايتخت اين کشور بود، همواره علاقه خود را به ارزهاي ديجيتالي ابراز مي‌کرد. اما با پيروزي بوکله در رقابت رياست جمهوري، آغاز استفاده از بيت‌کوين در السالوادور از سال ۲۰۱۹ مورد آزمايش قرار گرفت. در روستاي ساحلي ال‌زونته که يکي از جاذبه‌هاي اين کشور آمريکاي مرکزي است، در سال ۲۰۱۹ استفاده بيت‌کوين به‌طور آزمايشي انجام شد و به شکلي موفقيت‌آميز توانست به اقتصاد آن کمک کند. اين شهر توريستي که بعد از آغاز پاندمي کوويد-۱۹ با مشکلاتي روبه‌رو شده بود توانست با کمک سرمايه‌گذاري بيت‌کوين از اين مشکل رها شود. در همين راستا روز دوشنبه بوکله طي توييتي خريد ۲۰۰ بيت‌کوين ديگر را به ارزش ۲۱ ميليون دلار اعلام کرد. به نظر مي‌رسد با توجه‌به روند اخير صعودي بيت‌کوين و اقتصاد کوچک السالوادور، بوکله کار سختي براي پوشش تقاضا براي بيت‌کوين نداشته باشد.

طرح بوکله اما با مخالفت‌هايي نيز روبه‌رو شد. بسياري از افراد معتقدند که انتخاب بيت‌کوين به عنوان ارز رايج معاملات مشکل‌آفرين خواهد بود. دليل آن نيز نوسانات شديد قيمتي است که مي‌تواند انگيزه خريدار و فروشنده را تحت تاثير قرار دهد. اين اتفاق مي‌توانست با انتخاب يک ارز قيمت ثابت مثل تتر به عنوان ارز رايج تا حد زيادي حل شود. اما به نظر مي‌رسد در اين انتخاب قدرت‌هاي سياهي دست دارند. استيو هانکه، استاد اقتصاد در دانشگاه جان هاپکينز هشدار داده که استفاده بيت‌کوين به عنوان ارز رايج ممکن است اقتصاد را به طور کامل نابود کند و مي‌گويد: مشخصاً نيروهاي سياهي پشت اين موضوع هستند که مي‌خواهند به واسطه بيت‌کوين دست‌شان را به دلار آمريکا برسانند. او معتقد است که با اين اتفاق، السالوادور بهشت کشورهاي دارنده بيت‌کوين مثل چين و روسيه مي‌شود تا بتوانند آنها را نقد کنند.

خطوط سامانتل در سامانه پیام کوتاه شیراز

با پیام رسون بیشتر آشنا شوید

سیدابراهیم رئیسی برای دومین‌بار همه را غافلگیر کرد. او جمعه هفته گذشته یعنی کمتر از 48ساعت پس از اخذ رای اعتماد کابینه‌اش در سفری از پیش اعلام‌نشده، راهی خوزستان شد تا افکارعمومی به‌خوبی از تغییر دولت در ایران باخبر شوند. تا پیش از دولت او، «جمعه» کلیدواژه‌ای بود که رئیس‌جمهور ایران تازه در آن روز از گران‌شدن قیمت بنزین باخبر شد اما برای دولت رئیسی، «جمعه» روز کار است. کمتر از یک‌هفته پس از خوزستان، سیدابراهیم رئیسی در دومین سفر استانی و این‌بار هم از پیش تعیین‌نشده به استان سیستان‌وبلوچستان یعنی محروم‌ترین استان کشور سفر کرد تا نشان دهد آن مرد که از درون خودرو روزانه با دیدن چهره‌های مردم شمال تهران، نظرسنجی می‌کرد، رفته است. رئیس‌جمهور این روزهای ایران برای درک بهتر وضعیت کشور، نیاز به ماشین شاسی‌بلند ضدگلوله ندارد. او استان به استان می‌رود تا از نزدیک با واقعیت‌ها آشنا شود؛ واقعیت‌هایی که در دولت قبل نمی‌شد آن را در چهره مردم یک بخش خاص از تهران دید.

سیدابراهیم رئیسی در دومین سفر استانی خود و در سفری از پیش اعلام‌نشده، روز پنجشنبه وارد شهرستان چابهار شد. به گزارش رسانه‌ها، رئیسی را وزرای نیرو، راه‌وشهرسازی، نفت، اقتصاد و دارایی، صنعت، معدن و تجارت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه و رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور همراهی کرده‌اند. رئیس‌جمهور در بدو ورودش با تاکید بر اینکه «حضور نزدیک و آشنا شدن با مشکلات مردم، مدیران و مناطق مختلف ازجمله برنامه‌های این سفر دوروزه است»، به اسکله صیادی کنارک رفت و با صیادان و ماهیگیران حاضر در این اسکله گفت‌وگو کرد. او به منطقه میرآباد چابهار که مختص حاشیه‌نشینان است نیز سری زد و با مردم به گفت‌وگو پرداخت. در چابهار حدود نیمی از جمعیت به‌صورت حاشیه‌نشینی زندگی می‌کنند و از حداقل امکانات بی‌بهره‌اند. او ساماندهی وضعیت مسکن ساکنان محله محروم مرادآباد را مورد تاکید قرار داد و گفت: «کپرنشینی به‌هیچ‌وجه شکل مطلوبی برای زندگی و وضعیت مطلوبی برای مردم نیست و سامان دادن وضعیت این بخش از هموطنان‌مان اقدام بسیار پسندیده‌ای است که برای مجریان و بانیان آن برکات دنیوی و اخروی فراوانی دارد.» رئیسی همچنین از طرح ساماندهی مسکن کپرنشینان این منطقه و روند پیشرفت کار پروژه ساخت هزار واحد مسکونی برای محرومان بازدید کرد. با توجه به وسعت استان سیستان‌وبلوچستان و گستردگی معضلات این استان، رئیسی دیروز هم به زابل و زاهدان سفر کرد تا از نزدیک با مشکلات این بخش از استان نیز آشنا شود. رئیسی که پیش از مراسم تنفیذ از تعیین استانداران ویژه در 2استان خوزستان و سیستان‌وبلوچستان خبر داده بود در فرودگاه زابل و در جمع خبرنگاران گفت که برای حل مشکلات استان‌های محروم، «اختیارات و امتیازاتی به استاندار تفویض» می‌شود تا «مشکلات این استان‌ها با فوریت و سرعت بیشتری حل‌وفصل» شود. رئیسی همچنین در زابل در جمع عزاداران حسینی حاضر شد. او «مشکل آب» را یکی از دغدغه‌ها و مسائل مهم شهرستان زابل دانست و اظهار داشت قبل از اینکه به استان سفر کند، با همکاران دولت نشست‌هایی برای بررسی راهکارهای رفع این مشکل داشته که قرار است وزیر نیرو با همکاری مسئولان محلی و استاندار، دست به کار شده و برای رفع دغدغه مردم در رابطه با آب گام‌های جدی بردارند. رئیسی به مردم زابل اطمینان‌خاطر داد که «از حقابه منطقه سیستان نمی‌گذریم.» با توجه به زمان‌بندی دو سفر اخیر سیدابراهیم رئیسی، به‌نظر می‌رسد باید در آخر هفته‌ها منتظر حضور او و وزرایش در استان‌های محروم کشور باشیم. اگر دولت با همین رویه، توجه به استان‌های محروم را در اولویت و توسعه متوازن در کشور را در دستورکار خود قرار دهد، بسیاری از مشکلاتی که در مدیریت 8سال گذشته در کشور رخ داده، حل خواهد شد.

این امر مستلزم ایجاد سازوکاری جهت بررسی دقیق و موشکافانه تصمیمات دولت در جریان سفرهای استانی است. اگر این تصمیمات به‌درستی پیگیری نشوند و به اجرا نرسند و مردم طعم تحقق وعد‌ها را نچشند، نه‌تنها این سفرها نتیجه‌بخش نخواهد بود و منجر به تقویت سرمایه اجتماعی نظام نخواهد شد که اثر سوء بر اعتماد عمومی مردم خواهد گذاشت. رئیسی و دولتش فرصت چنین اشتباهی را ندارند. او کشوری با چالش‌های کم‌نظیر تاریخی از روحانی تحویل گرفته است. شاید جزئی‌ترین سهل‌انگاری‌ها در شرایط فعلی، تبعات بسیار جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد.

چرا سیستان‌وبلوچستان؟

چرا سیدابراهیم رئیسی، سیستان‌وبلوچستان را مقصد دوم سفر استانی‌اش قرار داد؟ پاسخ به این سوال را باید در گزارشی که وزارت رفاه با عنوان «مروری بر شاخص‌های توسعه استان سیستان‌وبلوچستان و پیش‌نویس سند توسعه استان» تدوین کرده، یافت. آمار و اطلاعات منتشرشده در این گزارش، تصویری بسیار نگران‌کننده از استان سیستان‌وبلوچستان را ترسیم می‌کند؛ تصویری که در 8 سال گذشته سیاه‌تر از قبل شده است. بر پایه این گزارش، مطالعات منطقه‌ای در سطح استان‌های کشور نشان می‌دهد که به‌طورکلی، با حرکت از سمت غرب کشور به‌سمت استان‌های شرقی، بر میزان توسعه‌نیافتگی و محرومیت افزوده می‌شود. سنجش وضعیت استان‌های شرقی و جنوب‌شرقی در زمینه شاخص‌های توسعه‌یافتگی، گواهی بر این ادعاست.

غالبا در مطالعات سنجش شاخص‌های توسعه که در سال‌های گذشته انجام شده است، استان سیستان‌وبلوچستان در بسیاری از شاخص‌ها، همواره پایین‌ترین رتبه کشوری را از آن خود کرده است.

در این استان شکاف بین ثروتمندترین و فقیرترین افراد در سطح استان از میانگین کشوری بالاتر و توزیع درآمد در سطح استان بسیار ناعادلانه‌تر است. این استان با متوسط نرخ بیکاری 14.1درصد رتبه 28را در کشور کسب کرده است. این شاخص با محاسبه نرخ بیکاری پنهان، به 22.5درصد و براساس برخی ارقام غیررسمی، به 30درصد نیز می‌رسد. نرخ «اشتغال غیررسمی» در سال 1395 در استان سیستان‌وبلوچستان 64درصد بوده که 18درصد در بخش رسمی و 46درصد در بنگاه‌های غیررسمی است. نزدیک به 40درصد از مردان شهرستان‌های مرزی (ازجمله سراوان) برای کار به کشور پاکستان می‌روند و به بسته‌بندی برنج، ادویه و برخی اقلامی که بعدا به‌صورت قاچاق به ایران وارد می‌شود، می‌پردازند.

در سال 1396 حدود 43.5درصد از کل جمعیت مناطق شهری و 76.4درصد مناطق روستایی این استان زیر خط فقر مطلق قرار داشته‌اند؛ درحالی‌که این رقم در کل کشور در مناطق شهری، 26.9درصد و در مناطق روستایی 32.9درصد بوده است. به‌عبارت ساده‌تر، جمعیت زیر خط فقر مطلق در استان سیستان‌وبلوچستان در مناطق شهری 16.6 واحد درصد و در مناطق روستایی 43.5 واحد درصد بیش از میانگین کشور بوده است. به‌عبارت بهتر، نسبت جمعیت شهری زیر خط فقر مطلق در مناطق شهری 1.6 برابر و در مناطق روستایی 2.3برابر میانگین کشور بوده است. این شرایط روی امید به زندگی مردم نیز اثر گذاشته است. طی پنج سال سرشماری 1390تا 1395 امید به زندگی مردان 1.5 سال و امید به زندگی زنان سه ماه کاهش یافته است. امید به زندگی مردان در سال 1395 نسبت به متوسط کشوری، 6سال و 8ماه کمتر و امید به زندگی زنان در نسبت به متوسط کشوری، 6سال و 9ماه کمتر است. در همین دوره 5ساله، درآمد سرانه هر تهرانی حدود 4برابر یک فرد در استان سیستان‌وبلوچستان بوده است. به‌طور متوسط حدود یک‌سوم خانوارهای استان سیستان‌وبلوچستان تحت‌پوشش کمیته امداد هستند که این نسبت در شهرستان‌هایی مانند دلگان و هامون به بیش از 50درصد نیز می‌رسد. در سال 1395، 66درصد زایمان‌ها در استان در مراکز بهداشتی دولتی و 32.4درصد از زایمان‌ها در منزل انجام می‌شد که خود یکی از دلایل مهم مرگ‌ومیر بالای مادر و نوزاد در استان نسبت به کشور است. با وجود سهم 11درصدی استان از مساحت کشور، کمتر از یک درصد (329بنگاه) کارگاه‌های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر در سطح استان مستقر هستند. استان سهمی در بنگاه‌های بیش از 500 نفر کل کشور ندارد که احداث این بنگاه‌ها از سوی دولت و نهادهای عمومی، امری ضروری و با فوریت بالا تلقی می‌شود. بر پایه این اطلاعات سیدابراهیم رئیسی، بعد از سفر به خوزستان، به استان سیستان‌وبلوچستان سفر کرد.

سیستان، توسعه‌نیافته میان توسعه‌نیافته‌ها

درباره وجود مشکل در سیستان‌وبلوچستان همه اتفاق‌نظر دارند اما آنچه نه محل اختلاف بلکه محل غفلت است دلیل و ریشه‌های مشکلات است. بدون شناخت ریشه معضلات نمی‌توان گام‌هایی صحیح برای رفع آنها برداشت.

سیستان‌وبلوچستان البته میان استان‌های مرزی ایران که دارای مشکل هستند به‌نوعی از گرفتاری‌های بیشتری رنج می‌برد. پیش از بررسی عامل تفاوت میان این استان و دیگر مناطق مرکزی ایران باید تفاوت‌های سیستان‌وبلوچستان و دیگر استان‌های دارای مشکل در اطراف کشور را دریافت. به‌عنوان مثال پیش از مقایسه این استان با مناطقی مانند اصفهان، همدان یا فارس باید به‌دنبال تفاوت‌های این استان با خوزستان یا کردستان بود. البته در این میان باید دانست که شاید یکی از بزرگ‌ترین مشکلات استان سیستان‌وبلوچستان وسعت زیاد، جمعیت کم و به‌طور کلی پراکندگی مراکز جمعیتی است. برای درک بهتر این موضوع نیاز به مقایسه آماری است. استان سیستان‌وبلوچستان با 180هزار کیلومترمربع، 11درصد از وسعت ایران را دربر گرفته است. براساس آمارهای سال 1395 این استان تنها 2میلیون و 700هزار نفر جمعیت دارد. استان کردستان 29هزار کیلومترمربع وسعت (یک‌ششم سیستان‌وبلوچستان) دارد اما یک‌میلیون و 600هزار نفر جمعیت دارد یعنی دوسوم استان سیستان‌وبلوچستان ساکن دارد. استان خوزستان نیز با 64هزار کیلومترمربع تقریبا یک‌سوم سیستان‌وبلوچستان وسعت دارد اما با این وجود 4میلیون و 700هزار نفر جمعیت (تقریبا دوبرابر) دارد. این آمارها نشان می‌دهد یکی از معضلات اصلی استان سیستان‌وبلوچستان وسعت زیاد آن درکنار جمعیت کمش است. این استان تقریبا هم‌اندازه کشور سوریه است. تراکم جمعیتی کم و وسعت زیاد باعث می‌شود مسیرهای ارتباطی مناسبی در این استان ایجاد نشوند. در اینجا نیز باید به مقایسه پرداخت. مقایسه‌ای بین دو منطقه یکی شامل مورد تهران-اصفهان در مرکز کشور و دیگری زاهدان-چابهار در جنوب‌شرقی. جمعیت شهرستان تهران براساس آمار سال 1395 در حدود 8میلیون و 700 است و جمعیت شهرستان اصفهان نیز 2میلیون و 400هزار نفر. مسیر بین این دو شهر چیزی در حدود 448کیومتر است که از میان یک استان دیگر نیز عبور می‌کند. درمورد دوم شهرستان زاهدان 670هزار نفر جمعیت و چابهار نیز 203هزار نفر جمعیت دارد و مسیر بین این دو نیز 632کیلومتر است. مسیر تهران-اصفهان ارتباط میان دو شهرستان را با مجموع جمعیت بیش از 11میلیون نفر به یکدیگر متصل می‌کند. اگر در این بررسی جمعیت استان و نه‌تنها شهرستان مرکز را در نظر بگیریم شاهراه اصلی میان تهران و اصفهان دو استان با مجموع جمعیت 18میلیون نفر را به یکدیگر متصل می‌سازد. مسیر زاهدان-چابهار اما با وجود طول 1.5برابری دو شهر با جمعیتی درمجموع زیر یک‌میلیون نفر را به یکدیگر متصل می‌سازد.

جمعیت به‌شدت پراکنده در سیستان‌وبلوچستان و وسعت بسیار زیاد آن هرگونه اقدامات توسعه‌ای را با مشکلات بسیاری روبه‌رو ساخته است. هزینه ساخت آزادراه‌های بین‌شهری به‌دلیل تفاوت‌هایی که با بزرگراه‌ها دارند برای هر کیلومتر نیاز به 17 تا 20میلیارد تومان هزینه دارد. با این حساب برای مسیر 448کیلومتری تهران-اصفهان تقریبا نیاز به 8هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌ای که با توجه به استفاده‌های اقتصادی از آن قابلیت برگشت‌پذیری سریع دارد؛ اما در مقابل احداث بزرگراه بین زاهدان و چابهار به 12هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارد؛ سرمایه‌ای که صرف آن برای اتصال میان دو شهر کم‌جمعیت با حومه‌های پراکنده و اقتصادهای ضعیف هیچ منطقی ندارد.

احداث جاده برای اتصال میان دو مجموعه اقتصادی است و پس از آن نیز این جاده خود باعث افزایش مبادلات تجاری میان این دو نقطه می‌شود. پس تا زمانی که دو مجموعه اقتصادی قابل اتکا وجود داشته نداشته باشند جاده درخوری نیز ایجاد نخواهد شد یا اگر بشود به آن میزان از سوددهی نخواهد رسید که بتواند کفاف هزینه‌ها را بدهد. به همین دلیل است که مسیرهای ارتباطی میان سکونتگاه‌های سیستان‌وبلوچستان دچار مشکل هستند. مسافت اما تنها یک مشکل داخلی برای سیستان‌وبلوچستان نیست بلکه مشکلی فرااستانی نیز به حساب می‌آید. درحالی که فاصله تهران به‌عنوان پایتخت سیاسی و اقتصادی تا بندرعباس در یکی از جنوبی‌ترین نقاط ایران 1200کیلومتر است، فاصله این شهر با زاهدان 1485کیلومتر و با چابهار 1800کیلومتر است. مساله‌ای که نشان می‌دهد مسافت نه‌تنها در ابعاد داخلی مانع از توسعه استان سیستان‌وبلوچستان شده بلکه در بعد فرااستانی نیز باعث شده است این استان از مناطق پرجمعیت و توسعه‌یافته‌تر مرکزی و غربی ایران جدا بیفتد. نزدیکی به مراکز جمعیتی ایران برای سیستان‌وبلوچستان می‌توانست مواهب زیادی داشته باشد. حضور سرمایه‌گذاران برای تولید در استانی با هزینه کارگر ارزان‌تر یا سفر گردشگران ازجمله این مواهب بود که از دسترس این استان خارج شده است.

 معضل پیرامونی

دیگر معضل سیستان محیط پیرامونی آن است. درحالی‌که استانی مانند خوزستان یا کردستان با کشور نفت‌خیز عراق و اقلیم کردستان این کشور همسایه هستند، سیستان‌وبلوچستان با دو کشور ضعیف از لحاظ اقتصادی شامل پاکستان و افغانستان همسایه است. اگر مردم خوزستان می‌توانند با کشورهای نفت‌خیزی مانند عراق یا کویت و قطر ارتباط برقرار کنند در سیستان‌وبلوچستان پاکستان و افغانستانی در دسترس هستند که به آشوب و ضعف اقتصادی دچارند.  سیستان‌وبلوچستان مظلومانه میان انبوهی از مشکلات ساختاری و جغرافیایی گرفتار است که حتی برخی از استان‌های توسعه‌نیافته کشور نیز با چنین مشکلاتی روبه‌رو نیستند. اگر سفر رئیس‌جمهور به خوزستان به بهانه اعتراضات اخیر در این استان بود اما در سیستان‌وبلوچستان فضا ملتهب نبود. این سفر نشان می‌دهد دولت درک درستی از کشور دارد و اولویت خود را به توسعه مناطق محروم گذاشته است. توجه دولت به این استان با وجود محدودیت‌های استان، می‌تواند روند توسعه در جنوب‌شرق کشور را توسعه دهد.

دولت سیزدهم و امنیت ملی

استان سیستان‌وبلوچستان از منظر امنیت ملی دارای اهمیت زیادی است زیرا گروهک‌های تجزیه‌طلب تحت حمایت آمریکا، رژیم‌صهیونیستی و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس در این منطقه مشغول فعالیت هستند. محرومیت مردم استان از لحاظ اجتماعی، بلوچ‌بودن از منظر قومیت و مذهب تسنن از جنبه مذهبی سه شاخه اصلی و منفذ فعالیت‌های بدخواهانه سازمان‌های اطلاعاتی در سیستان‌وبلوچستان هستند. درحالی‌که دلایل عدم توسعه‌یافتگی سیستان‌وبلوچستان تا حدی مشخص است، جریانات رسانه‌ای و اطلاعاتی بیگانه ریشه‌های چنین مساله‌ای را به شکلی وارونه بازنمایی کرده و دلیل آن را قومیت بلوچ و مذهب اهل تسنن اکثر جمعیت استان نشان می‌دهند.

با چنین فضاسازی‌هایی عملا مسیر حل مشکلات منحرف شده و به‌سمت امور کاذب چرخش می‌کند. اگر راه‌حل مشکلات سیستان‌وبلوچستان از راه اصلاح جاده‌ها و مسیرهای مواصلاتی می‌گذرد و تلاش‌ها باید روی آن متمرکز شود تا معضلات مردم کاهش یابد، جریانات معاند با معرفی قومیت و مذهب به‌عنوان دلیل مشکلات باعث ایجاد گروهک‌های تروریستی‌ای می‌شوند که دست به ایجاد ناامنی در استان به‌ویژه در مسیرهای مواصلاتی و جاده‌ها می‌زنند؛ اقدامی که دقیقا منطبق بر تعمیق بحران و مشکلات سیستان‌وبلوچستان است. جنایت معروف تروریستی «تاسوکی» که ۲۵اسفند ۱۳۸۴ (۱۶مارس ۲۰۰۶) انجام شد نمونه برجسته چنین اقداماتی است. در این جنایت گروه تروریستی وابسته به عبدالمالک ریگی نزدیک ساعت ۹شب در جاده زاهدان-زابل و در فاصله حدودا 10کیلومتری پاسگاه تاسوکی با پوشیدن لباس‌های نیروهای انتظامی دست به ایجاد پست ایست و بازرسی زده و پس از توقف مردم آنها را به گلوله بستند. در این جنایت 28تن از مردم کشته شده و 7تن دیگر نیز گروگان گرفته شدند. این جنایت اقدامی در راستای تزریق وحشت در سراسر استان و ایجاد فضایی پیرامون ناامن بودن جاده‌های سیستان‌وبلوچستان بود؛ اقدامی که برای تعمیق بحران‌های این استان به طراحی شبکه‌های اطلاعاتی خارجی و با اجرای گروهک وابسته به عبدالمالک ریگی انجام شد.

سیستان‌وبلوچستان البته از جهات دیگری نیز بر امنیت ملی ایران اثرگذار است و به همین دلیل سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای محور متخاصم با ایران سعی در متلاطم کردن آن دارند. تنها بندر اقیانوسی ایران در این منطقه و در چابهار واقع شده است. ایران عمده کالاهای وارداتی خود را از بنادر خود در خلیج‌فارس وارد می‌کند که مستلزم گذر از تنگه هرمز است. درصورت بروز بحران در تنگه هرمز و خلیج‌فارس، بندر چابهار یک تکیه‌گاه مهم برای واردات کالا به کشور است. ازسوی دیگر این بندر مورد توجه کشورهای شرق و جنوب آسیا به‌ویژه هند است تا از طریق آن بتوانند به آسیای میانه و افغانستان راه یابند. همچنین این مسیر می‌تواند برای ارسال کالا به روسیه و اروپا نیز مورد استفاده قرار گیرد. به‌دلیل چنین ویژگی‌هایی، محورهای متخاصم قائل به ایجاد آرامش در سیستان‌وبلوچستان نیستند زیرا درصورت تبدیل شدن این استان به محل عبور کالاهای کشورهای شرق آسیا به‌سمت آسیای میانه، روسیه و اروپا ضمن بهره‌برداری اقتصادی ایران از عبور این کالاها دیگر اعمال تحریم‌های اقتصادی شدید علیه تهران به آسانی امکان‌پذیر نخواهد بود. استان سیستان‌وبلوچستان به همین دلیل از جهات مبارزه با گروه‌های تروریستی، ایجاد درآمد از عبور کالاهای جهانی و نیز سخت کردن اعمال تحریم علیه ایران دارای اهمیت است. در اولویت قرار دادن رسیدگی به توسعه این استان توسط دولت می‌تواند ضمن خارج کردن سیستان‌وبلوچستان از تیررس توطئه‌های محور آمریکایی برای درگیرسازی ایران با تروریسم، باعث توسعه اقتصادی کشور نیز شود.

 خوزستان در روز جمعه

سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کمتر از 48ساعت پس از رای اعتماد مجلس به وزرای معرفی‌شده و تشکیل رسمی هیات دولت، راهی اهواز شد تا نخستین سفر استانی رئیس‌جمهور در دومین روز تشکیل دولت جدید رقم بخورد. چنین سرعتی نه نشان‌دهنده عجله بلکه نشانگر گامی قدرتمندانه برمبنای «رسیدگی به مناطق بحرانی» کشور بود. این سفر بدون صرف تشریفات مرسوم رسمی و بدون اطلاع‌رسانی قبلی صورت گرفت. چنین سفر بی‌تکلفی نشان‌دهنده عزم دولت برای پیگیری سفرهای استانی و رسیدگی به مناطق مردم و مناطق محروم است؛ چنانکه مردم برخی روستاهای خوزستان موفق به صحبت چهره‌به‌چهره با رئیس‌جمهور شدند. رئیس‌جمهور پیش از سفر به دو استان دارای مشکل خوزستان و سیستان‌وبلوچستان در تهران نیز با سرکشی به بخش کرونایی بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها و حتی غسالخانه بهشت‌زهرا خود شخصا از خطوط مقدم مبارزه با کرونا دیدن کرد؛ بازدیدی که به‌سرعت تاثیر خود را در کاهش هزینه داروها نشان داد، آن‌هم دارو‌هایی که تا مدتی قبل به‌دلیل مدیریت ضعیف تحت تسلط سودجوها قرار داشت. در اوج بحران کرونا داروهایی که دراختیار شبکه درمان داده می‌شد به بازارهای غیررسمی نشت می‌کرد و بیماران روی تخت بیمارستان به‌دلیل کمبودهای ایجادشده در ذخایر رسمی مجبور به تهیه داروهای چندصد هزارتومانی با چندمیلیون تومان هزینه می‌شدند. حضور میدانی رئیس‌جمهور و هدایت کشور از خط‌مقدم بحران‌ها نشان داد که شیوه صحیح مدیریت این مسیر است نه استفاده از به‌اصطلاح ژنرال‌های به آخر خط رسیده، بی‌رمق و بی‌انگیزه.

رئیسی در جریان سفر به خوزستان چند تن از وزرایش را نیز با خود همراه کرده بود. تیم وزرای همراه منطبق با نیازها، مشکلات و ظرفیت‌های خوزستان انتخاب شده بودند. هرکدام از وزرا در حوزه خود به بازدید میدانی در خوزستان پرداختند. بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت در بخش کرونایی بیمارستان رازی اهواز از نزدیک از مشکلات مردم و بیماران اطلاع پیدا کرد و همچنین بازدیدی از مرکز 24ساعته واکسیناسیون اهواز داشت.

مساله «آب» نیز حوزه دیگری بود که رئیس‌جمهور برای بررسی عمق مشکلات این حوزه در منطقه محروم جفیر حضور یافته و از طرح آبرسانی به روستاهای استان خوزستان بازدید کرد. در جریان این دیدار بخشی از پروژه آبرسانی به روستا‌های جفیر از خط انتقال آب غدیر ‌به بهره‌برداری رسید. رئیس‌جمهور پس از بازدید از پروژه‌های آبرسانی اعلام کرد برای ادامه چنین اقداماتی باید از امکانات و ظرفیت‌های استان خوزستان نیز استفاده شود تا کارگاه‌هایی برای تکمیل خطوط آبرسانی در جای‌جای استان فعال شوند.

توسعه کشاورزی و طرح 550هزار هکتاری مرتبط با آن، حوزه دیگری بود که برای بررسی آن سیدجواد ساداتی‌نژاد وزیر کشاورزی همراه با تیم دولت عازم خوزستان شده بود. ساداتی‌نژاد در جریان این سفر اعلام کرد خوزستان سالانه چیزی در حدود 60هزار میلیارد تومان تولید محصولات کشاورزی دارد که برای افزایش آن تمهیداتی اندیشیده شده که اصلی‌ترین آن پروژه فاز دوم 550هزار هکتاری است که دولت قرار است با دستور رئیس‌جمهور نسبت به جمع‌بندی برای تسریع اجرایی‌شدن طرح اقدام کند. ساداتی‌نژاد گفت این طرح برای 200هزار نفر اشتغال‌زایی دارد و 116هزار میلیارد تومان به ارزش محصولات کشاورزی استان خواهد افزود.

دیگر وزیر همراه با تیم دولت در سفر به خوزستان علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو بود که اعلام کرد بنابر دستور رئیس‌‌جمهور، منابع اعتباری لازم برای بهره‌برداری از شبکه فاضلاب اهواز اختصاص یافته و زمان اجرا نیز تا 50درصد کاهش خواهد یافت. بنابر گفته وزیر نیرو، قرار است برای تسریع در اجرای طرح، کارگاه‌های مختلفی در استان خوزستان ایجاد شود تا شبکه فاضلاب این استان سریع‌تر به حل مشکلاتش بپردازد.

چرا خوزستان؟

براساس مطالعات انجام‌شده درخصوص سنجش مولفه‌ها و شاخص‌های توسعه استانی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طی سال‌های اخیر، 6 استان سیستان‌وبلوچستان، لرستان، خوزستان، کردستان، کرمانشاه و چهارمحال‌وبختیاری بالاترین نرخ بیکاری را بین استان‌های کشور به خود اختصاص داده‌اند. پیامد این وضعیت، پدیده‌های اقتصادی، اجتماعی و... متعددی برای استان‌های مذکور بوده و آنها را در رده مهاجرفرست‌ترین استان‌های کشور قرار داده است.

استان خوزستان رتبه دوم تولید ناخالص ملی با نفت و رتبه چهارم تولید ناخالص ملی بدون نفت را داراست که نشان‌دهنده گردش مالی و تولید ثروت عظیمی است که در این استان اتفاق می‌افتد. بیشترین سهم را بخش معدن با 64درصد از تولید ناخالص داخلی استان داراست که در این میان نقش صنایع نفت، گاز و پتروشیمی بارز است. این درحالی است که با درآمد سرانه بالا، توزیع درآمد مناسبی در استان وجود ندارد و نرخ بیکاری و اشتغال ناقص و سهم جمعیت زیر خط‌فقر در مقایسه با متوسط کشوری بالاتر است. این امر نشان می‌دهد خوزستان قربانی توسعه نامتوازن در کشور است و مردم این استان با وجود نقشی که این استان در تولید و ایجاد ارزش افزوده در کشور دارد خود از ثروت و منابع این خطه نصیبی نبرده‌اند.

فقر گسترده به‌خصوص در مناطق شهری، حاشیه‌نشینی، وجود گردوغبار و آلودگی ناشی از مجتمع‌های پتروشیمی و کودکان بازمانده از تحصیل ازجمله مهم‌ترین مشکلات استان خوزستان هستند. این استان با متوسط نرخ بیکاری 14.5درصد رتبه بیست‌ونهم را کسب کرده است و با وجود پتانسیل‌های فراوان، ازجمله بیکارترین استان‌ها محسوب می‌شود.

براساس نتایج به‌دست‌آمده از گزارش معاونت رفاه اجتماعی در سال 1396، در استان خوزستان 27درصد جمعیت در مناطق شهری و 26درصد جمعیت در مناطق روستایی زیر خط‌فقر قرار دارند.

براساس آخرین «گزارش پایش کسب‌وکار» که توسط اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران تهیه شده، استان خوزستان طی دوره 1395تا 1398 با شاخص 6.08 در رتبه هجدهم کشور قرار داشته که در سال 1398 این رتبه به 19 تنزل یافته است. درواقع استان خوزستان با توجه به پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری بین 31 استان کشور از نظر محیط کسب‌وکار، در وضعیت چندان مناسبی قرار ندارد.

خوزستان اگرچه در بسیاری از شاخص‌های مورد بررسی، وضعیت بسیار مناسب‌تری نسبت به سیستان‌وبلوچستان دارد اما با توجه به منابع این استان، این سطح از فقر و بیکاری رقم بسیار بالایی به‌شمار می‌رود. متاسفانه بخش قابل‌توجهی از معضلات استان خوزستان ناشی از عملکرد مدیران دولتی در 8سال گذشته است. براساس پایشی که وزارت کشور انجام داد و در آن استانداری‌های مختلف کشور را در شاخص‌های عمومی و اختصاصی در سال 98 رده‌بندی کرد، استانداری خوزستان در رده آخر این فهرست قرار گرفت. استان خوزستان در ارزیابی وزارت کشور شاخص‌های مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفت که براساس این گزارش استان خوزستان در بسیاری از شاخص‌ها نمره حداقل را کسب کرده و با وجود داشتن اعتبارات مناسب، در پایین‌ترین رتبه ممکن قرار گرفته است.

رئیسی کجا باید برود؟

اوضاع اقتصاد ایران آنقدر آشفته است که بر پایه گزارش اخیر وزارت رفاه با عنوان «پایش فقر در سال 1399» در اسفبارترین شرایط اقتصادی در 80 سال اخیر و حتی بدتر از سال‌های اشغال ایران توسط متفقین قرار دارد. درآمد سرانه ایرانیان به سال‌های دهه 60 سقوط کرده و نرخ فقر نیز با سرعت بالایی خانوارهای کشور را تحت ‌پوشش خود قرار می‌دهد. دولت‌ یازدهم و دوازدهم با گره زدن زلف توسعه کشور به سیاست خارجی و مذاکرات هسته‌ای، طبقه متوسط شهری را از میان برداشت و بیش از نیمی از ایران را فقیر کرد. طبق گزارش وزارت رفاه، در سال 1396 حدود 9/26درصد از جمعیت شهری کشور و 9/32درصد از جمعیت روستایی کشور زیر خط‌فقر بوده‌اند.

براساس آمارهای ارائه‌شده در این گزارش، در سال 98 تقریبا 32درصد خانوارهای ایرانی که 9میلیون و 500هزار خانوار تخمین‌زده می‌شوند زیر خط‌فقر بوده‌اند. در این سال بیش از 28میلیون نفر فقر مطلق داشته‌اند، رقمی که احتمالا با بدتر شدن شرایط اقتصادی در سال 99 به بیش از 34میلیون نفر نیز رسیده باشد.

فقیربودن جامعه یا کشور کار را سخت خواهد کرد اما متمرکز بودن این فقر در برخی مناطق کار را به‌مراتب سخت‌تر خواهد کرد؛ چراکه اختلافات داخلی، قومی، زبانی یا هر آتش زیرخاکستری را بالقوه نگه خواهد داشت. نرخ فقر به‌ترتیب در هشت استان سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌شمالی، هرمزگان، گلستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، آذربایجان‌غربی، لرستان و کردستان در بالاترین وضعیت در مقایسه با کل کشور قرار دارد. براساس گزارش وزارت رفاه، استان‌های خراسان‌رضوی، کرمانشاه، کرمان، خراسان‌جنوبی، گیلان، اردبیل، همدان، خوزستان، چهارمحال‌وبختیاری و ایلام نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

با بهره‌گیری از دو شاخص محرومیت در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان و سهم خوراک در اطلاعات شاپرک بانک مرکزی، رتبه‌بندی جامعی صورت گرفته که نتیجه آن درکنار سیستان‌وبلوچستان استان‌های خراسان‌شمالی، لرستان، کهگیلویه‌وبویراحمد و گلستان به‌عنوان محروم‌ترین مناطق شناسایی شده‌اند. به‌طور حتم رئیس‌جمهور در سفرهای بعدی استانی‌اش، استان‌های محروم‌تر را مدنظر قرار خواهد داد تا بلکه با حضور میدانی او، دولت پس از 8سال، از نزدیک با مشکلات تلنبارشده در دولت‌های قبل آگاه شود.

نسبت توسعه و تحرکات تجزیه‌طلبانه

خوزستان قلب نفتی ایران است اما همزمان قلب مردمش از مشکلات سنگین این استان در دردی طولانی‌مدت گرفتار است. این استان به‌دلیل مجاورت با عراق از مدت‌ها قبل از انقلاب در وضعیت جنگی به سر می‌برد. پس از آن نیز از سال 1359 تا 1367 شاهد تهاجم وحشیانه رژیم بعث عراق بود. نابودی زیرساخت‌ها و مهاجرت مردم تنها بخشی از تبعات جنگ برای این استان بود. با وجود اتمام جنگ در سال 1367 اما به‌دلیل وجود احتمال آغاز مجدد درگیری‌ها تا سال 1376 یعنی تا یک دهه بعد نیروهای نظامی ایران همچنان در مرزها و خاکریزها مستقر بودند. پس از آن نیز در سال 1382 کشور عراق در مجاورت خوزستان به اشغال آمریکا درآمد؛ اشغالی که گفته می‌شد یکی از اهداف آن در ادامه تهاجم به ایران است. وجود جو نظامی علیه استان خوزستان باعث شد علی‌رغم نیاز خوزستان به بازسازی پس از جنگ، سرمایه‌ها از بیم تهاجمی مجدد به این استان، از خوزستان گریزان باشند. نتیجه نیز انباشت مشکلات و پیچیده شدن آنها بود.

در کنار این دشواری‌های عارض‌شده به خوزستان، به‌دلیل جنگ و اتفاقات پیرامون آن، مساله دیگری نیز بر عمق مشکلات افزوده است و آن پیچیدگی اداره این استان و مسائل مرتبط با طبیعت آن است. به‌عنوان مثال به‌دلیل وجود آب فراوان در خوزستان مزارع و کارخانه‌های نیشکر در این استان ایجاد شده که نتیجه‌اش شوری آب در مناطق پایین‌دستی استان است. به همین دلیل شهرها و روستاهای پایین‌دستی نمی‌توانند از آب عبوری از منطقه خود برای کشاورزی و یا حتی احشام‌شان استفاده کنند.

یکی دیگر از پیچیدگی‌ها نیز به مساله نفت در این استان بازمی‌گردد، زیرا شرکت‌های نفتی برای برداشت نفت از برخی چاه‌ها دست به خشک‌سازی حوزه‌های نفتی می‌زنند، به این شکل که از عبور شاخ‌آب‌ها و یا تجمیع آب در سدهای نزدیک این حوزه‌ها جلوگیری می‌کنند. به همین دلیل برخی روان‌آب‌ها به جای جمع شدن پشت سدها در مناطق مرزی رها می‌شوند که خود این موضوع در اوقات خشکسالی بحران‌ساز است. این پیچیدگی‌های طبیعی در کنار مشکلات انباشت‌شده ناشی از شرایط تاریخی و بی‌توجهی‌های دولت‌ها به این استان، خوزستان را به نقطه‌ای بحران‌خیز تبدیل ساخته است. فرصت‌های اقتصادی موجود در خوزستان برای ایران و همچنین مشکلات و بحران‌های فعلی در این استان باعث طمع محور آمریکایی به این منطقه شده است. این محور می‌کوشد با ناامن‌سازی و ملتهب ساختن خوزستان ضمن جلوگیری از مزایای اقتصادی آن برای ایران، این منطقه را به پاشنه‌آشیل کشور تبدیل کند. شهریور سال 1397، نقطه اوج چنین تلاشی بود؛ جایی که یک گروه تروریستی، به مراسم گرامیداشت هفته دفاع مقدس در اهواز حمله کردند و بیش از 100 نفر را شهید و زخمی کردند تا امنیت خوزستان به چالش کشیده شود.

با وجود تمام معضلات و مشکلات، اما خوزستان می‌تواند با مدیریتی قوی به شکلی آرام از کنار بحران‌های خود عبور کرده و در آرامش به‌سمت بازسازی حرکت کند. سفر رئیس‌جمهور به خوزستان و پیگیری نزدیک مشکلات آن ضمن مستحکم شدن ساختارهای رسمی برای پیگیری معضلات باعث می‌شود مردم آغاز شدن روند بازسازی را به شکل ملموس‌تر و عزت‌مندانه‌تری حس کنند. این احساس می‌تواند فضا و فرصت لازم برای توسعه استان را فراهم کرده و هزینه‌های سنگین‌ محور متخاصم در راستای ملتهب‌سازی خوزستان را ناکام کند.سیدابراهیم رئیسی برای دومین‌بار همه را غافلگیر کرد. او جمعه هفته گذشته یعنی کمتر از 48ساعت پس از اخذ رای اعتماد کابینه‌اش در سفری از پیش اعلام‌نشده، راهی خوزستان شد تا افکارعمومی به‌خوبی از تغییر دولت در ایران باخبر شوند. تا پیش از دولت او، «جمعه» کلیدواژه‌ای بود که رئیس‌جمهور ایران تازه در آن روز از گران‌شدن قیمت بنزین باخبر شد اما برای دولت رئیسی، «جمعه» روز کار است. کمتر از یک‌هفته پس از خوزستان، سیدابراهیم رئیسی در دومین سفر استانی و این‌بار هم از پیش تعیین‌نشده به استان سیستان‌وبلوچستان یعنی محروم‌ترین استان کشور سفر کرد تا نشان دهد آن مرد که از درون خودرو روزانه با دیدن چهره‌های مردم شمال تهران، نظرسنجی می‌کرد، رفته است. رئیس‌جمهور این روزهای ایران برای درک بهتر وضعیت کشور، نیاز به ماشین شاسی‌بلند ضدگلوله ندارد. او استان به استان می‌رود تا از نزدیک با واقعیت‌ها آشنا شود؛ واقعیت‌هایی که در دولت قبل نمی‌شد آن را در چهره مردم یک بخش خاص از تهران دید.

سیدابراهیم رئیسی در دومین سفر استانی خود و در سفری از پیش اعلام‌نشده، روز پنجشنبه وارد شهرستان چابهار شد. به گزارش رسانه‌ها، رئیسی را وزرای نیرو، راه‌وشهرسازی، نفت، اقتصاد و دارایی، صنعت، معدن و تجارت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه و رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور همراهی کرده‌اند. رئیس‌جمهور در بدو ورودش با تاکید بر اینکه «حضور نزدیک و آشنا شدن با مشکلات مردم، مدیران و مناطق مختلف ازجمله برنامه‌های این سفر دوروزه است»، به اسکله صیادی کنارک رفت و با صیادان و ماهیگیران حاضر در این اسکله گفت‌وگو کرد. او به منطقه میرآباد چابهار که مختص حاشیه‌نشینان است نیز سری زد و با مردم به گفت‌وگو پرداخت. در چابهار حدود نیمی از جمعیت به‌صورت حاشیه‌نشینی زندگی می‌کنند و از حداقل امکانات بی‌بهره‌اند. او ساماندهی وضعیت مسکن ساکنان محله محروم مرادآباد را مورد تاکید قرار داد و گفت: «کپرنشینی به‌هیچ‌وجه شکل مطلوبی برای زندگی و وضعیت مطلوبی برای مردم نیست و سامان دادن وضعیت این بخش از هموطنان‌مان اقدام بسیار پسندیده‌ای است که برای مجریان و بانیان آن برکات دنیوی و اخروی فراوانی دارد.» رئیسی همچنین از طرح ساماندهی مسکن کپرنشینان این منطقه و روند پیشرفت کار پروژه ساخت هزار واحد مسکونی برای محرومان بازدید کرد. با توجه به وسعت استان سیستان‌وبلوچستان و گستردگی معضلات این استان، رئیسی دیروز هم به زابل و زاهدان سفر کرد تا از نزدیک با مشکلات این بخش از استان نیز آشنا شود. رئیسی که پیش از مراسم تنفیذ از تعیین استانداران ویژه در 2استان خوزستان و سیستان‌وبلوچستان خبر داده بود در فرودگاه زابل و در جمع خبرنگاران گفت که برای حل مشکلات استان‌های محروم، «اختیارات و امتیازاتی به استاندار تفویض» می‌شود تا «مشکلات این استان‌ها با فوریت و سرعت بیشتری حل‌وفصل» شود. رئیسی همچنین در زابل در جمع عزاداران حسینی حاضر شد. او «مشکل آب» را یکی از دغدغه‌ها و مسائل مهم شهرستان زابل دانست و اظهار داشت قبل از اینکه به استان سفر کند، با همکاران دولت نشست‌هایی برای بررسی راهکارهای رفع این مشکل داشته که قرار است وزیر نیرو با همکاری مسئولان محلی و استاندار، دست به کار شده و برای رفع دغدغه مردم در رابطه با آب گام‌های جدی بردارند. رئیسی به مردم زابل اطمینان‌خاطر داد که «از حقابه منطقه سیستان نمی‌گذریم.» با توجه به زمان‌بندی دو سفر اخیر سیدابراهیم رئیسی، به‌نظر می‌رسد باید در آخر هفته‌ها منتظر حضور او و وزرایش در استان‌های محروم کشور باشیم. اگر دولت با همین رویه، توجه به استان‌های محروم را در اولویت و توسعه متوازن در کشور را در دستورکار خود قرار دهد، بسیاری از مشکلاتی که در مدیریت 8سال گذشته در کشور رخ داده، حل خواهد شد.

این امر مستلزم ایجاد سازوکاری جهت بررسی دقیق و موشکافانه تصمیمات دولت در جریان سفرهای استانی است. اگر این تصمیمات به‌درستی پیگیری نشوند و به اجرا نرسند و مردم طعم تحقق وعد‌ها را نچشند، نه‌تنها این سفرها نتیجه‌بخش نخواهد بود و منجر به تقویت سرمایه اجتماعی نظام نخواهد شد که اثر سوء بر اعتماد عمومی مردم خواهد گذاشت. رئیسی و دولتش فرصت چنین اشتباهی را ندارند. او کشوری با چالش‌های کم‌نظیر تاریخی از روحانی تحویل گرفته است. شاید جزئی‌ترین سهل‌انگاری‌ها در شرایط فعلی، تبعات بسیار جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد.

چرا سیستان‌وبلوچستان؟

چرا سیدابراهیم رئیسی، سیستان‌وبلوچستان را مقصد دوم سفر استانی‌اش قرار داد؟ پاسخ به این سوال را باید در گزارشی که وزارت رفاه با عنوان «مروری بر شاخص‌های توسعه استان سیستان‌وبلوچستان و پیش‌نویس سند توسعه استان» تدوین کرده، یافت. آمار و اطلاعات منتشرشده در این گزارش، تصویری بسیار نگران‌کننده از استان سیستان‌وبلوچستان را ترسیم می‌کند؛ تصویری که در 8 سال گذشته سیاه‌تر از قبل شده است. بر پایه این گزارش، مطالعات منطقه‌ای در سطح استان‌های کشور نشان می‌دهد که به‌طورکلی، با حرکت از سمت غرب کشور به‌سمت استان‌های شرقی، بر میزان توسعه‌نیافتگی و محرومیت افزوده می‌شود. سنجش وضعیت استان‌های شرقی و جنوب‌شرقی در زمینه شاخص‌های توسعه‌یافتگی، گواهی بر این ادعاست.

غالبا در مطالعات سنجش شاخص‌های توسعه که در سال‌های گذشته انجام شده است، استان سیستان‌وبلوچستان در بسیاری از شاخص‌ها، همواره پایین‌ترین رتبه کشوری را از آن خود کرده است.

در این استان شکاف بین ثروتمندترین و فقیرترین افراد در سطح استان از میانگین کشوری بالاتر و توزیع درآمد در سطح استان بسیار ناعادلانه‌تر است. این استان با متوسط نرخ بیکاری 14.1درصد رتبه 28را در کشور کسب کرده است. این شاخص با محاسبه نرخ بیکاری پنهان، به 22.5درصد و براساس برخی ارقام غیررسمی، به 30درصد نیز می‌رسد. نرخ «اشتغال غیررسمی» در سال 1395 در استان سیستان‌وبلوچستان 64درصد بوده که 18درصد در بخش رسمی و 46درصد در بنگاه‌های غیررسمی است. نزدیک به 40درصد از مردان شهرستان‌های مرزی (ازجمله سراوان) برای کار به کشور پاکستان می‌روند و به بسته‌بندی برنج، ادویه و برخی اقلامی که بعدا به‌صورت قاچاق به ایران وارد می‌شود، می‌پردازند.

در سال 1396 حدود 43.5درصد از کل جمعیت مناطق شهری و 76.4درصد مناطق روستایی این استان زیر خط فقر مطلق قرار داشته‌اند؛ درحالی‌که این رقم در کل کشور در مناطق شهری، 26.9درصد و در مناطق روستایی 32.9درصد بوده است. به‌عبارت ساده‌تر، جمعیت زیر خط فقر مطلق در استان سیستان‌وبلوچستان در مناطق شهری 16.6 واحد درصد و در مناطق روستایی 43.5 واحد درصد بیش از میانگین کشور بوده است. به‌عبارت بهتر، نسبت جمعیت شهری زیر خط فقر مطلق در مناطق شهری 1.6 برابر و در مناطق روستایی 2.3برابر میانگین کشور بوده است. این شرایط روی امید به زندگی مردم نیز اثر گذاشته است. طی پنج سال سرشماری 1390تا 1395 امید به زندگی مردان 1.5 سال و امید به زندگی زنان سه ماه کاهش یافته است. امید به زندگی مردان در سال 1395 نسبت به متوسط کشوری، 6سال و 8ماه کمتر و امید به زندگی زنان در نسبت به متوسط کشوری، 6سال و 9ماه کمتر است. در همین دوره 5ساله، درآمد سرانه هر تهرانی حدود 4برابر یک فرد در استان سیستان‌وبلوچستان بوده است. به‌طور متوسط حدود یک‌سوم خانوارهای استان سیستان‌وبلوچستان تحت‌پوشش کمیته امداد هستند که این نسبت در شهرستان‌هایی مانند دلگان و هامون به بیش از 50درصد نیز می‌رسد. در سال 1395، 66درصد زایمان‌ها در استان در مراکز بهداشتی دولتی و 32.4درصد از زایمان‌ها در منزل انجام می‌شد که خود یکی از دلایل مهم مرگ‌ومیر بالای مادر و نوزاد در استان نسبت به کشور است. با وجود سهم 11درصدی استان از مساحت کشور، کمتر از یک درصد (329بنگاه) کارگاه‌های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر در سطح استان مستقر هستند. استان سهمی در بنگاه‌های بیش از 500 نفر کل کشور ندارد که احداث این بنگاه‌ها از سوی دولت و نهادهای عمومی، امری ضروری و با فوریت بالا تلقی می‌شود. بر پایه این اطلاعات سیدابراهیم رئیسی، بعد از سفر به خوزستان، به استان سیستان‌وبلوچستان سفر کرد.

سیستان، توسعه‌نیافته میان توسعه‌نیافته‌ها

درباره وجود مشکل در سیستان‌وبلوچستان همه اتفاق‌نظر دارند اما آنچه نه محل اختلاف بلکه محل غفلت است دلیل و ریشه‌های مشکلات است. بدون شناخت ریشه معضلات نمی‌توان گام‌هایی صحیح برای رفع آنها برداشت.

سیستان‌وبلوچستان البته میان استان‌های مرزی ایران که دارای مشکل هستند به‌نوعی از گرفتاری‌های بیشتری رنج می‌برد. پیش از بررسی عامل تفاوت میان این استان و دیگر مناطق مرکزی ایران باید تفاوت‌های سیستان‌وبلوچستان و دیگر استان‌های دارای مشکل در اطراف کشور را دریافت. به‌عنوان مثال پیش از مقایسه این استان با مناطقی مانند اصفهان، همدان یا فارس باید به‌دنبال تفاوت‌های این استان با خوزستان یا کردستان بود. البته در این میان باید دانست که شاید یکی از بزرگ‌ترین مشکلات استان سیستان‌وبلوچستان وسعت زیاد، جمعیت کم و به‌طور کلی پراکندگی مراکز جمعیتی است. برای درک بهتر این موضوع نیاز به مقایسه آماری است. استان سیستان‌وبلوچستان با 180هزار کیلومترمربع، 11درصد از وسعت ایران را دربر گرفته است. براساس آمارهای سال 1395 این استان تنها 2میلیون و 700هزار نفر جمعیت دارد. استان کردستان 29هزار کیلومترمربع وسعت (یک‌ششم سیستان‌وبلوچستان) دارد اما یک‌میلیون و 600هزار نفر جمعیت دارد یعنی دوسوم استان سیستان‌وبلوچستان ساکن دارد. استان خوزستان نیز با 64هزار کیلومترمربع تقریبا یک‌سوم سیستان‌وبلوچستان وسعت دارد اما با این وجود 4میلیون و 700هزار نفر جمعیت (تقریبا دوبرابر) دارد. این آمارها نشان می‌دهد یکی از معضلات اصلی استان سیستان‌وبلوچستان وسعت زیاد آن درکنار جمعیت کمش است. این استان تقریبا هم‌اندازه کشور سوریه است. تراکم جمعیتی کم و وسعت زیاد باعث می‌شود مسیرهای ارتباطی مناسبی در این استان ایجاد نشوند. در اینجا نیز باید به مقایسه پرداخت. مقایسه‌ای بین دو منطقه یکی شامل مورد تهران-اصفهان در مرکز کشور و دیگری زاهدان-چابهار در جنوب‌شرقی. جمعیت شهرستان تهران براساس آمار سال 1395 در حدود 8میلیون و 700 است و جمعیت شهرستان اصفهان نیز 2میلیون و 400هزار نفر. مسیر بین این دو شهر چیزی در حدود 448کیومتر است که از میان یک استان دیگر نیز عبور می‌کند. درمورد دوم شهرستان زاهدان 670هزار نفر جمعیت و چابهار نیز 203هزار نفر جمعیت دارد و مسیر بین این دو نیز 632کیلومتر است. مسیر تهران-اصفهان ارتباط میان دو شهرستان را با مجموع جمعیت بیش از 11میلیون نفر به یکدیگر متصل می‌کند. اگر در این بررسی جمعیت استان و نه‌تنها شهرستان مرکز را در نظر بگیریم شاهراه اصلی میان تهران و اصفهان دو استان با مجموع جمعیت 18میلیون نفر را به یکدیگر متصل می‌سازد. مسیر زاهدان-چابهار اما با وجود طول 1.5برابری دو شهر با جمعیتی درمجموع زیر یک‌میلیون نفر را به یکدیگر متصل می‌سازد.

جمعیت به‌شدت پراکنده در سیستان‌وبلوچستان و وسعت بسیار زیاد آن هرگونه اقدامات توسعه‌ای را با مشکلات بسیاری روبه‌رو ساخته است. هزینه ساخت آزادراه‌های بین‌شهری به‌دلیل تفاوت‌هایی که با بزرگراه‌ها دارند برای هر کیلومتر نیاز به 17 تا 20میلیارد تومان هزینه دارد. با این حساب برای مسیر 448کیلومتری تهران-اصفهان تقریبا نیاز به 8هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌ای که با توجه به استفاده‌های اقتصادی از آن قابلیت برگشت‌پذیری سریع دارد؛ اما در مقابل احداث بزرگراه بین زاهدان و چابهار به 12هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارد؛ سرمایه‌ای که صرف آن برای اتصال میان دو شهر کم‌جمعیت با حومه‌های پراکنده و اقتصادهای ضعیف هیچ منطقی ندارد.

احداث جاده برای اتصال میان دو مجموعه اقتصادی است و پس از آن نیز این جاده خود باعث افزایش مبادلات تجاری میان این دو نقطه می‌شود. پس تا زمانی که دو مجموعه اقتصادی قابل اتکا وجود داشته نداشته باشند جاده درخوری نیز ایجاد نخواهد شد یا اگر بشود به آن میزان از سوددهی نخواهد رسید که بتواند کفاف هزینه‌ها را بدهد. به همین دلیل است که مسیرهای ارتباطی میان سکونتگاه‌های سیستان‌وبلوچستان دچار مشکل هستند. مسافت اما تنها یک مشکل داخلی برای سیستان‌وبلوچستان نیست بلکه مشکلی فرااستانی نیز به حساب می‌آید. درحالی که فاصله تهران به‌عنوان پایتخت سیاسی و اقتصادی تا بندرعباس در یکی از جنوبی‌ترین نقاط ایران 1200کیلومتر است، فاصله این شهر با زاهدان 1485کیلومتر و با چابهار 1800کیلومتر است. مساله‌ای که نشان می‌دهد مسافت نه‌تنها در ابعاد داخلی مانع از توسعه استان سیستان‌وبلوچستان شده بلکه در بعد فرااستانی نیز باعث شده است این استان از مناطق پرجمعیت و توسعه‌یافته‌تر مرکزی و غربی ایران جدا بیفتد. نزدیکی به مراکز جمعیتی ایران برای سیستان‌وبلوچستان می‌توانست مواهب زیادی داشته باشد. حضور سرمایه‌گذاران برای تولید در استانی با هزینه کارگر ارزان‌تر یا سفر گردشگران ازجمله این مواهب بود که از دسترس این استان خارج شده است.

 معضل پیرامونی

دیگر معضل سیستان محیط پیرامونی آن است. درحالی‌که استانی مانند خوزستان یا کردستان با کشور نفت‌خیز عراق و اقلیم کردستان این کشور همسایه هستند، سیستان‌وبلوچستان با دو کشور ضعیف از لحاظ اقتصادی شامل پاکستان و افغانستان همسایه است. اگر مردم خوزستان می‌توانند با کشورهای نفت‌خیزی مانند عراق یا کویت و قطر ارتباط برقرار کنند در سیستان‌وبلوچستان پاکستان و افغانستانی در دسترس هستند که به آشوب و ضعف اقتصادی دچارند.  سیستان‌وبلوچستان مظلومانه میان انبوهی از مشکلات ساختاری و جغرافیایی گرفتار است که حتی برخی از استان‌های توسعه‌نیافته کشور نیز با چنین مشکلاتی روبه‌رو نیستند. اگر سفر رئیس‌جمهور به خوزستان به بهانه اعتراضات اخیر در این استان بود اما در سیستان‌وبلوچستان فضا ملتهب نبود. این سفر نشان می‌دهد دولت درک درستی از کشور دارد و اولویت خود را به توسعه مناطق محروم گذاشته است. توجه دولت به این استان با وجود محدودیت‌های استان، می‌تواند روند توسعه در جنوب‌شرق کشور را توسعه دهد.

دولت سیزدهم و امنیت ملی

استان سیستان‌وبلوچستان از منظر امنیت ملی دارای اهمیت زیادی است زیرا گروهک‌های تجزیه‌طلب تحت حمایت آمریکا، رژیم‌صهیونیستی و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس در این منطقه مشغول فعالیت هستند. محرومیت مردم استان از لحاظ اجتماعی، بلوچ‌بودن از منظر قومیت و مذهب تسنن از جنبه مذهبی سه شاخه اصلی و منفذ فعالیت‌های بدخواهانه سازمان‌های اطلاعاتی در سیستان‌وبلوچستان هستند. درحالی‌که دلایل عدم توسعه‌یافتگی سیستان‌وبلوچستان تا حدی مشخص است، جریانات رسانه‌ای و اطلاعاتی بیگانه ریشه‌های چنین مساله‌ای را به شکلی وارونه بازنمایی کرده و دلیل آن را قومیت بلوچ و مذهب اهل تسنن اکثر جمعیت استان نشان می‌دهند.

با چنین فضاسازی‌هایی عملا مسیر حل مشکلات منحرف شده و به‌سمت امور کاذب چرخش می‌کند. اگر راه‌حل مشکلات سیستان‌وبلوچستان از راه اصلاح جاده‌ها و مسیرهای مواصلاتی می‌گذرد و تلاش‌ها باید روی آن متمرکز شود تا معضلات مردم کاهش یابد، جریانات معاند با معرفی قومیت و مذهب به‌عنوان دلیل مشکلات باعث ایجاد گروهک‌های تروریستی‌ای می‌شوند که دست به ایجاد ناامنی در استان به‌ویژه در مسیرهای مواصلاتی و جاده‌ها می‌زنند؛ اقدامی که دقیقا منطبق بر تعمیق بحران و مشکلات سیستان‌وبلوچستان است. جنایت معروف تروریستی «تاسوکی» که ۲۵اسفند ۱۳۸۴ (۱۶مارس ۲۰۰۶) انجام شد نمونه برجسته چنین اقداماتی است. در این جنایت گروه تروریستی وابسته به عبدالمالک ریگی نزدیک ساعت ۹شب در جاده زاهدان-زابل و در فاصله حدودا 10کیلومتری پاسگاه تاسوکی با پوشیدن لباس‌های نیروهای انتظامی دست به ایجاد پست ایست و بازرسی زده و پس از توقف مردم آنها را به گلوله بستند. در این جنایت 28تن از مردم کشته شده و 7تن دیگر نیز گروگان گرفته شدند. این جنایت اقدامی در راستای تزریق وحشت در سراسر استان و ایجاد فضایی پیرامون ناامن بودن جاده‌های سیستان‌وبلوچستان بود؛ اقدامی که برای تعمیق بحران‌های این استان به طراحی شبکه‌های اطلاعاتی خارجی و با اجرای گروهک وابسته به عبدالمالک ریگی انجام شد.

سیستان‌وبلوچستان البته از جهات دیگری نیز بر امنیت ملی ایران اثرگذار است و به همین دلیل سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای محور متخاصم با ایران سعی در متلاطم کردن آن دارند. تنها بندر اقیانوسی ایران در این منطقه و در چابهار واقع شده است. ایران عمده کالاهای وارداتی خود را از بنادر خود در خلیج‌فارس وارد می‌کند که مستلزم گذر از تنگه هرمز است. درصورت بروز بحران در تنگه هرمز و خلیج‌فارس، بندر چابهار یک تکیه‌گاه مهم برای واردات کالا به کشور است. ازسوی دیگر این بندر مورد توجه کشورهای شرق و جنوب آسیا به‌ویژه هند است تا از طریق آن بتوانند به آسیای میانه و افغانستان راه یابند. همچنین این مسیر می‌تواند برای ارسال کالا به روسیه و اروپا نیز مورد استفاده قرار گیرد. به‌دلیل چنین ویژگی‌هایی، محورهای متخاصم قائل به ایجاد آرامش در سیستان‌وبلوچستان نیستند زیرا درصورت تبدیل شدن این استان به محل عبور کالاهای کشورهای شرق آسیا به‌سمت آسیای میانه، روسیه و اروپا ضمن بهره‌برداری اقتصادی ایران از عبور این کالاها دیگر اعمال تحریم‌های اقتصادی شدید علیه تهران به آسانی امکان‌پذیر نخواهد بود. استان سیستان‌وبلوچستان به همین دلیل از جهات مبارزه با گروه‌های تروریستی، ایجاد درآمد از عبور کالاهای جهانی و نیز سخت کردن اعمال تحریم علیه ایران دارای اهمیت است. در اولویت قرار دادن رسیدگی به توسعه این استان توسط دولت می‌تواند ضمن خارج کردن سیستان‌وبلوچستان از تیررس توطئه‌های محور آمریکایی برای درگیرسازی ایران با تروریسم، باعث توسعه اقتصادی کشور نیز شود.

 خوزستان در روز جمعه

سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کمتر از 48ساعت پس از رای اعتماد مجلس به وزرای معرفی‌شده و تشکیل رسمی هیات دولت، راهی اهواز شد تا نخستین سفر استانی رئیس‌جمهور در دومین روز تشکیل دولت جدید رقم بخورد. چنین سرعتی نه نشان‌دهنده عجله بلکه نشانگر گامی قدرتمندانه برمبنای «رسیدگی به مناطق بحرانی» کشور بود. این سفر بدون صرف تشریفات مرسوم رسمی و بدون اطلاع‌رسانی قبلی صورت گرفت. چنین سفر بی‌تکلفی نشان‌دهنده عزم دولت برای پیگیری سفرهای استانی و رسیدگی به مناطق مردم و مناطق محروم است؛ چنانکه مردم برخی روستاهای خوزستان موفق به صحبت چهره‌به‌چهره با رئیس‌جمهور شدند. رئیس‌جمهور پیش از سفر به دو استان دارای مشکل خوزستان و سیستان‌وبلوچستان در تهران نیز با سرکشی به بخش کرونایی بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها و حتی غسالخانه بهشت‌زهرا خود شخصا از خطوط مقدم مبارزه با کرونا دیدن کرد؛ بازدیدی که به‌سرعت تاثیر خود را در کاهش هزینه داروها نشان داد، آن‌هم دارو‌هایی که تا مدتی قبل به‌دلیل مدیریت ضعیف تحت تسلط سودجوها قرار داشت. در اوج بحران کرونا داروهایی که دراختیار شبکه درمان داده می‌شد به بازارهای غیررسمی نشت می‌کرد و بیماران روی تخت بیمارستان به‌دلیل کمبودهای ایجادشده در ذخایر رسمی مجبور به تهیه داروهای چندصد هزارتومانی با چندمیلیون تومان هزینه می‌شدند. حضور میدانی رئیس‌جمهور و هدایت کشور از خط‌مقدم بحران‌ها نشان داد که شیوه صحیح مدیریت این مسیر است نه استفاده از به‌اصطلاح ژنرال‌های به آخر خط رسیده، بی‌رمق و بی‌انگیزه.

رئیسی در جریان سفر به خوزستان چند تن از وزرایش را نیز با خود همراه کرده بود. تیم وزرای همراه منطبق با نیازها، مشکلات و ظرفیت‌های خوزستان انتخاب شده بودند. هرکدام از وزرا در حوزه خود به بازدید میدانی در خوزستان پرداختند. بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت در بخش کرونایی بیمارستان رازی اهواز از نزدیک از مشکلات مردم و بیماران اطلاع پیدا کرد و همچنین بازدیدی از مرکز 24ساعته واکسیناسیون اهواز داشت.

مساله «آب» نیز حوزه دیگری بود که رئیس‌جمهور برای بررسی عمق مشکلات این حوزه در منطقه محروم جفیر حضور یافته و از طرح آبرسانی به روستاهای استان خوزستان بازدید کرد. در جریان این دیدار بخشی از پروژه آبرسانی به روستا‌های جفیر از خط انتقال آب غدیر ‌به بهره‌برداری رسید. رئیس‌جمهور پس از بازدید از پروژه‌های آبرسانی اعلام کرد برای ادامه چنین اقداماتی باید از امکانات و ظرفیت‌های استان خوزستان نیز استفاده شود تا کارگاه‌هایی برای تکمیل خطوط آبرسانی در جای‌جای استان فعال شوند.

توسعه کشاورزی و طرح 550هزار هکتاری مرتبط با آن، حوزه دیگری بود که برای بررسی آن سیدجواد ساداتی‌نژاد وزیر کشاورزی همراه با تیم دولت عازم خوزستان شده بود. ساداتی‌نژاد در جریان این سفر اعلام کرد خوزستان سالانه چیزی در حدود 60هزار میلیارد تومان تولید محصولات کشاورزی دارد که برای افزایش آن تمهیداتی اندیشیده شده که اصلی‌ترین آن پروژه فاز دوم 550هزار هکتاری است که دولت قرار است با دستور رئیس‌جمهور نسبت به جمع‌بندی برای تسریع اجرایی‌شدن طرح اقدام کند. ساداتی‌نژاد گفت این طرح برای 200هزار نفر اشتغال‌زایی دارد و 116هزار میلیارد تومان به ارزش محصولات کشاورزی استان خواهد افزود.

دیگر وزیر همراه با تیم دولت در سفر به خوزستان علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو بود که اعلام کرد بنابر دستور رئیس‌‌جمهور، منابع اعتباری لازم برای بهره‌برداری از شبکه فاضلاب اهواز اختصاص یافته و زمان اجرا نیز تا 50درصد کاهش خواهد یافت. بنابر گفته وزیر نیرو، قرار است برای تسریع در اجرای طرح، کارگاه‌های مختلفی در استان خوزستان ایجاد شود تا شبکه فاضلاب این استان سریع‌تر به حل مشکلاتش بپردازد.

چرا خوزستان؟

براساس مطالعات انجام‌شده درخصوص سنجش مولفه‌ها و شاخص‌های توسعه استانی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طی سال‌های اخیر، 6 استان سیستان‌وبلوچستان، لرستان، خوزستان، کردستان، کرمانشاه و چهارمحال‌وبختیاری بالاترین نرخ بیکاری را بین استان‌های کشور به خود اختصاص داده‌اند. پیامد این وضعیت، پدیده‌های اقتصادی، اجتماعی و... متعددی برای استان‌های مذکور بوده و آنها را در رده مهاجرفرست‌ترین استان‌های کشور قرار داده است.

استان خوزستان رتبه دوم تولید ناخالص ملی با نفت و رتبه چهارم تولید ناخالص ملی بدون نفت را داراست که نشان‌دهنده گردش مالی و تولید ثروت عظیمی است که در این استان اتفاق می‌افتد. بیشترین سهم را بخش معدن با 64درصد از تولید ناخالص داخلی استان داراست که در این میان نقش صنایع نفت، گاز و پتروشیمی بارز است. این درحالی است که با درآمد سرانه بالا، توزیع درآمد مناسبی در استان وجود ندارد و نرخ بیکاری و اشتغال ناقص و سهم جمعیت زیر خط‌فقر در مقایسه با متوسط کشوری بالاتر است. این امر نشان می‌دهد خوزستان قربانی توسعه نامتوازن در کشور است و مردم این استان با وجود نقشی که این استان در تولید و ایجاد ارزش افزوده در کشور دارد خود از ثروت و منابع این خطه نصیبی نبرده‌اند.

فقر گسترده به‌خصوص در مناطق شهری، حاشیه‌نشینی، وجود گردوغبار و آلودگی ناشی از مجتمع‌های پتروشیمی و کودکان بازمانده از تحصیل ازجمله مهم‌ترین مشکلات استان خوزستان هستند. این استان با متوسط نرخ بیکاری 14.5درصد رتبه بیست‌ونهم را کسب کرده است و با وجود پتانسیل‌های فراوان، ازجمله بیکارترین استان‌ها محسوب می‌شود.

براساس نتایج به‌دست‌آمده از گزارش معاونت رفاه اجتماعی در سال 1396، در استان خوزستان 27درصد جمعیت در مناطق شهری و 26درصد جمعیت در مناطق روستایی زیر خط‌فقر قرار دارند.

براساس آخرین «گزارش پایش کسب‌وکار» که توسط اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران تهیه شده، استان خوزستان طی دوره 1395تا 1398 با شاخص 6.08 در رتبه هجدهم کشور قرار داشته که در سال 1398 این رتبه به 19 تنزل یافته است. درواقع استان خوزستان با توجه به پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری بین 31 استان کشور از نظر محیط کسب‌وکار، در وضعیت چندان مناسبی قرار ندارد.

خوزستان اگرچه در بسیاری از شاخص‌های مورد بررسی، وضعیت بسیار مناسب‌تری نسبت به سیستان‌وبلوچستان دارد اما با توجه به منابع این استان، این سطح از فقر و بیکاری رقم بسیار بالایی به‌شمار می‌رود. متاسفانه بخش قابل‌توجهی از معضلات استان خوزستان ناشی از عملکرد مدیران دولتی در 8سال گذشته است. براساس پایشی که وزارت کشور انجام داد و در آن استانداری‌های مختلف کشور را در شاخص‌های عمومی و اختصاصی در سال 98 رده‌بندی کرد، استانداری خوزستان در رده آخر این فهرست قرار گرفت. استان خوزستان در ارزیابی وزارت کشور شاخص‌های مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفت که براساس این گزارش استان خوزستان در بسیاری از شاخص‌ها نمره حداقل را کسب کرده و با وجود داشتن اعتبارات مناسب، در پایین‌ترین رتبه ممکن قرار گرفته است.

رئیسی کجا باید برود؟

اوضاع اقتصاد ایران آنقدر آشفته است که بر پایه گزارش اخیر وزارت رفاه با عنوان «پایش فقر در سال 1399» در اسفبارترین شرایط اقتصادی در 80 سال اخیر و حتی بدتر از سال‌های اشغال ایران توسط متفقین قرار دارد. درآمد سرانه ایرانیان به سال‌های دهه 60 سقوط کرده و نرخ فقر نیز با سرعت بالایی خانوارهای کشور را تحت ‌پوشش خود قرار می‌دهد. دولت‌ یازدهم و دوازدهم با گره زدن زلف توسعه کشور به سیاست خارجی و مذاکرات هسته‌ای، طبقه متوسط شهری را از میان برداشت و بیش از نیمی از ایران را فقیر کرد. طبق گزارش وزارت رفاه، در سال 1396 حدود 9/26درصد از جمعیت شهری کشور و 9/32درصد از جمعیت روستایی کشور زیر خط‌فقر بوده‌اند.

براساس آمارهای ارائه‌شده در این گزارش، در سال 98 تقریبا 32درصد خانوارهای ایرانی که 9میلیون و 500هزار خانوار تخمین‌زده می‌شوند زیر خط‌فقر بوده‌اند. در این سال بیش از 28میلیون نفر فقر مطلق داشته‌اند، رقمی که احتمالا با بدتر شدن شرایط اقتصادی در سال 99 به بیش از 34میلیون نفر نیز رسیده باشد.

فقیربودن جامعه یا کشور کار را سخت خواهد کرد اما متمرکز بودن این فقر در برخی مناطق کار را به‌مراتب سخت‌تر خواهد کرد؛ چراکه اختلافات داخلی، قومی، زبانی یا هر آتش زیرخاکستری را بالقوه نگه خواهد داشت. نرخ فقر به‌ترتیب در هشت استان سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌شمالی، هرمزگان، گلستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، آذربایجان‌غربی، لرستان و کردستان در بالاترین وضعیت در مقایسه با کل کشور قرار دارد. براساس گزارش وزارت رفاه، استان‌های خراسان‌رضوی، کرمانشاه، کرمان، خراسان‌جنوبی، گیلان، اردبیل، همدان، خوزستان، چهارمحال‌وبختیاری و ایلام نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

با بهره‌گیری از دو شاخص محرومیت در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان و سهم خوراک در اطلاعات شاپرک بانک مرکزی، رتبه‌بندی جامعی صورت گرفته که نتیجه آن درکنار سیستان‌وبلوچستان استان‌های خراسان‌شمالی، لرستان، کهگیلویه‌وبویراحمد و گلستان به‌عنوان محروم‌ترین مناطق شناسایی شده‌اند. به‌طور حتم رئیس‌جمهور در سفرهای بعدی استانی‌اش، استان‌های محروم‌تر را مدنظر قرار خواهد داد تا بلکه با حضور میدانی او، دولت پس از 8سال، از نزدیک با مشکلات تلنبارشده در دولت‌های قبل آگاه شود.

نسبت توسعه و تحرکات تجزیه‌طلبانه

خوزستان قلب نفتی ایران است اما همزمان قلب مردمش از مشکلات سنگین این استان در دردی طولانی‌مدت گرفتار است. این استان به‌دلیل مجاورت با عراق از مدت‌ها قبل از انقلاب در وضعیت جنگی به سر می‌برد. پس از آن نیز از سال 1359 تا 1367 شاهد تهاجم وحشیانه رژیم بعث عراق بود. نابودی زیرساخت‌ها و مهاجرت مردم تنها بخشی از تبعات جنگ برای این استان بود. با وجود اتمام جنگ در سال 1367 اما به‌دلیل وجود احتمال آغاز مجدد درگیری‌ها تا سال 1376 یعنی تا یک دهه بعد نیروهای نظامی ایران همچنان در مرزها و خاکریزها مستقر بودند. پس از آن نیز در سال 1382 کشور عراق در مجاورت خوزستان به اشغال آمریکا درآمد؛ اشغالی که گفته می‌شد یکی از اهداف آن در ادامه تهاجم به ایران است. وجود جو نظامی علیه استان خوزستان باعث شد علی‌رغم نیاز خوزستان به بازسازی پس از جنگ، سرمایه‌ها از بیم تهاجمی مجدد به این استان، از خوزستان گریزان باشند. نتیجه نیز انباشت مشکلات و پیچیده شدن آنها بود.

در کنار این دشواری‌های عارض‌شده به خوزستان، به‌دلیل جنگ و اتفاقات پیرامون آن، مساله دیگری نیز بر عمق مشکلات افزوده است و آن پیچیدگی اداره این استان و مسائل مرتبط با طبیعت آن است. به‌عنوان مثال به‌دلیل وجود آب فراوان در خوزستان مزارع و کارخانه‌های نیشکر در این استان ایجاد شده که نتیجه‌اش شوری آب در مناطق پایین‌دستی استان است. به همین دلیل شهرها و روستاهای پایین‌دستی نمی‌توانند از آب عبوری از منطقه خود برای کشاورزی و یا حتی احشام‌شان استفاده کنند.

یکی دیگر از پیچیدگی‌ها نیز به مساله نفت در این استان بازمی‌گردد، زیرا شرکت‌های نفتی برای برداشت نفت از برخی چاه‌ها دست به خشک‌سازی حوزه‌های نفتی می‌زنند، به این شکل که از عبور شاخ‌آب‌ها و یا تجمیع آب در سدهای نزدیک این حوزه‌ها جلوگیری می‌کنند. به همین دلیل برخی روان‌آب‌ها به جای جمع شدن پشت سدها در مناطق مرزی رها می‌شوند که خود این موضوع در اوقات خشکسالی بحران‌ساز است. این پیچیدگی‌های طبیعی در کنار مشکلات انباشت‌شده ناشی از شرایط تاریخی و بی‌توجهی‌های دولت‌ها به این استان، خوزستان را به نقطه‌ای بحران‌خیز تبدیل ساخته است. فرصت‌های اقتصادی موجود در خوزستان برای ایران و همچنین مشکلات و بحران‌های فعلی در این استان باعث طمع محور آمریکایی به این منطقه شده است. این محور می‌کوشد با ناامن‌سازی و ملتهب ساختن خوزستان ضمن جلوگیری از مزایای اقتصادی آن برای ایران، این منطقه را به پاشنه‌آشیل کشور تبدیل کند. شهریور سال 1397، نقطه اوج چنین تلاشی بود؛ جایی که یک گروه تروریستی، به مراسم گرامیداشت هفته دفاع مقدس در اهواز حمله کردند و بیش از 100 نفر را شهید و زخمی کردند تا امنیت خوزستان به چالش کشیده شود.

با وجود تمام معضلات و مشکلات، اما خوزستان می‌تواند با مدیریتی قوی به شکلی آرام از کنار بحران‌های خود عبور کرده و در آرامش به‌سمت بازسازی حرکت کند. سفر رئیس‌جمهور به خوزستان و پیگیری نزدیک مشکلات آن ضمن مستحکم شدن ساختارهای رسمی برای پیگیری معضلات باعث می‌شود مردم آغاز شدن روند بازسازی را به شکل ملموس‌تر و عزت‌مندانه‌تری حس کنند. این احساس می‌تواند فضا و فرصت لازم برای توسعه استان را فراهم کرده و هزینه‌های سنگین‌ محور متخاصم در راستای ملتهب‌سازی خوزستان را ناکام کند.

هفته‌نامه اکونومیست مقاله اصلی این هفته خود را به مساله پیروزی گروه طالبان در افغانستان اختصاص داده است. این مقاله فساد دولتی و حمکرانی بد را از عوامل پیروزی طالبان در افغانستان و فروپاشی دولت این کشور عنوان می‌کند و هشدار می‌دهد که این پیروزی می‌تواند گروه‌های افراطی در دیگر نقاط جهان را نیز برای غلبه بر دولت‌ها تشویق کند؛ اتفاقی که نه تنها برای مردم این کشورها بلکه برای سایر مردم جهان نیز خطرناک است و زندگی آنها را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.
 
در یمن آتش‌بازی به راه انداخته‌اند؛ در سومالی شیرینی پخش می‌کنند؛ در سوریه هم طالبان را برای اینکه یک نمونه عینی از شکست یک رژیم فاسد از طریق جهاد است، می‌ستایند. سقوط کابل، جهادیون سراسر جهان را به وجد آورده است. گروهی جنگجو با بودجه کم آمریکا را مغلوب کرده و با تکیه بر نیروی اراده، صبر و زیرکی خود کنترل یک کشور متوسط را به دست گرفته است. برای بنیادگرایانی که مشتاق بیرون راندن کافران و سرنگونی دولت های سکولار هستند، پیروزی طالبان نشان‌دهنده مو قعیتی است که امواج آن را می‌توان در نقاط مختلف احساس کرد.

بایدن باید در چند روز آینده آشفتگی را که در فرودگاه کابل ایجاد کرده است، حل و فصل کند؛ جایی که جمعیت زیادی از مردم به دنبال فرار هستند. این لحظه‌ای خطرناک و حساس برای ریاست‌جمهوری اوست. در درازمدت جهان باید با تقویت جهادیونی که از تحقیر آمریکا ناشی می‌شود، دست‌وپنجه نرم کند. خطر اصلی این نیست که تروریست‌ها از افغانستان به‌عنوان پایگاه خود برای حمله به غرب استفاده خواهند کرد، همان‌طور که در یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ اتفاق افتاد. کشورهای ثروتمند به سیستم‌های امنیتی پیشرفته‌تری مجهز هستند و این حملات حالا مشکل‌تر شده‌اند. به علاوه، بعید است طالبان اردوهای بزرگ آموزشی برای تروریست‌های جهانی را تحمل کنند؛ چراکه در حال حاضر به دنبال مطرح شدن و کمک هستند.

مسلم است که برخی نسبت به جهادیون احساس وظیفه می‌کنند و برخی نیز به عموزاده‌های مبارز خود در پاکستان کمک خواهند کرد که سبب می‌شود این کشور مجهز به سلاح اتمی از ثبات کمتری برخوردار باشد. پیروزی طالبان افراطیون را در سایر کشورها نیز به حرکت وامی‌دارد و نیروهای جدید را تشویق می‌کند به آنها بپیوندند. برخی که در کشورهای ثروتمند زندگی می‌کنند از انجام عملیات تروریستی در آنجا الهام می‌گیرند؛ برای ایجاد حس ترس یا برهم زدن سیاست داخلی تعداد کمی از این حملات نیز کفایت می‌کند.

تاثیر آن در کشورهای فقیرتر و ضعیف‌تر حتی بدتر هم هست، جهادی‌ها تنها قصد کشتن ندارند، بلکه می خواهند قلمرو را کنترل کنند یا دست‌کم دولت را از انجام دادن این کار بازدارند. در کشورهایی چون پاکستان، یمن، سوریه، نیجریه، مالی، سومالی و موزامبیک، حالا هم همین کار را انجام می‌دهند و در برخی نقاط دیگر آسیا، آفریقا و خاورمیانه تهدید به این کار می‌کنند. بسیاری می‌پرسند که اگر برادران ما در افغانستان توانسته‌اند یک ابرقدرت را شکست دهند، مطمئناً ما هم می‌توانیم بر حاکمان خود چیره شویم.جهادی‌ها اما همه شبیه هم نیستند. بسیاری از آنها درباره آموزه‌ها اختلاف عقیده دارند. بسیاری از یکدیگر متنفر هستند و با هم می‌جنگند. طرفداران داعش طالبان را برای اینکه دست‌نشانده آمریکاست مسخره می‌کنند. یکی از اولین کارهایی که طالبان در هفته گذشته در کابل انجام داد، بیرون کشیدن رهبر داعش در جنوب آسیا از زندان و کشتن او بود.

انگیزه اکثر گروه‌های جهادی در درجه اول نارضایتی‌های محلی است؛ یک دولت غارتگر، شکاف‌های قومی و نژادی و مزاحمان کافر. با وجود این از داستان‌های جهانی نیز استفاده می‌کنند؛ آنها هر روز در تلفن‌هایشان شاهد هستند که ظلم و ستمی که در خانه با آن روبه‌رو هستند، بخشی از الگوی گسترده‌تری از آزار مسلمانان، از شین جیانگ گرفته تا غزه است. هر زمان که جهادی‌ها در هر نقطه‌ای از جهان پیروز می شوند، احساس غرور می‌کنند.

دولت بد زمینه را برای جهادگرایی ایجاد می‌کند. زمانی که دولتی عدالت را رعایت نمی‌کند، ممکن است شهروندانش تصور کنند که اداره شدن کشور توسط جهادی‌ها می تواند بهتر باشد؛ حتی اگر تفنگ هم به دست نگیرند، می‌توانند به آرامی از آنها که تفنگ دارند، حمایت کنند. بسیاری از افغان‌هایی که در روستاها زندگی می‌کنند، تصمیم گرفته‌اند که عدالت طالبان گرچه خشن‌تر است، اما سریع‌تر و کم‌فسادتر از دادگاه‌های دولتی است و پاسگاه‌های بازرسی‌شان نیز غارتگری کمتری دارد. این همان دلیلی است که آخرین هجوم طالبان به سمت قدرت با مقاومت کمی روبه‌رو شد. علت دیگر روانشناختی است؛ آنها پیروز شدند؛ چرا که زمانی که آمریکا افغانستان را ترک کرد، نمی خواست در راه جنگ برای یک هدف از دست‌رفته بمیرد. اصول مشابه در نقاط دیگر هم کاربرد دارند؛ به سختی می‌توان جهادی‌ها را در شمال شرقی نیجریه شکست داد؛ چراکه مردم محلی از دولت مرکزی متنفر هستند و افسران ارتش سلاح‌های خود را به چریک‌ها فروخته و پولش را به جیب می‌زنند.اما زمانی که جهادی‌ها به قدرت می‌رسند، متوجه می‌شوند که ایدئولوژی‌شان اداره کردن کشور را سخت‌تر می‌کند. تمایل آنها برای ساختن یک جامعه کاملا پرهیزکار و عدم تحمل بی‌رحمانه برای انحراف از آرمان‌هایشان، سازش واقعی و عملی را دشوار می‌کند. حکومت داعش بر بخش بزرگی از سوریه و عراق تنها سه سال به طول انجامید. عادت این گروه در غرق کردن مردم در قفس سبب شد برخی گروه‌ها که به‌طور ذاتی همراهشان بودند از آنها دور شوند. آنها به جز غارت و آدم‌ربایی در تقویت فعالیت‌های اقتصادی نیز با شکست مواجه شدند. این مساله قدرت‌های خارجی و شیعه‌های عراقی را طوری ترساند که برای از میان بردن داعشی‌ها با هم متحد شدند.از سوی دیگر طالبان در زمان آخرین تسلطشان بر افغانستان حمکرانان وحشتناکی بودند. بیشتر چیزها به این بستگی دارد که آیا از اشتباهاتشان درس گرفته‌اند یا خیر؛ اگر گروهی از جهادی‌ها نه تنها بتوانند یک کشور را در اختیار بگیرند، بلکه قادر باشند آن را به خوبی اداره کنند، در سایر نقاط جهان نیز به آنها به‌عنوان یک چراغ راهنما نگاه خواهد شد. مقامات ارشد طالبان در تلاش هستند تا عملگرا به نظر برسند و تاکید می‌کنند که حقوق بشر را رعایت خواهند کرد. اما زمان‌های سختی در پیش است. پیاده‌نظام طالبان در حال حاضر مرتکب خشونت و جنایت می‌شود.بسیاری از افغان‌های شهرنشین که آزادی در پوشش، کار و تحصیل را تجربه کرده‌اند، از رژیم جدید تنفر دارند. به‌علت آنکه ذخایر افغانستان در آمریکا مسدود شده است، نقدینگی کمی وجود دارد.

اقتصاد افغانستان به هم ریخته و قیمت‌ها رو به افزایش هستند و طالبان هنوز ایده‌ای برای احیای آن ارائه نکره‌اند. در عوض تاکید می‌کنند که افغان‌های ماهر نباید کشور را ترک کنند؛ درحالی‌که آنها ممکن است چنین نظری نداشته باشند.یکی از درس‌های شکست افغان‌ها این است که اتفاقاتی که در کشوری دورافتاده می‌افتد نه تنها برای مردمی که در آنجا زندگی می‌کنند، اهمیت دارد، بلکه برای بقیه نقاط جهان نیز مهم است. فاجعه‌ای که امروز در کابل اتفاق افتاده است به معنای سیل مهاجران بیشتر، حمله های بیشتر از سوی نیروهای افراطی و افزایش شانس پیروزی شورش‌های دیگر است. این مساله می‌تواند سبب بی‌ثباتی در کشورهای بسیاری شود و مردم محلی و همین‌طور خارجی‌هایی را که برای دیدار یا تجارت به آنجا سفر می‌کنند، به خطر بیندازد.درس دیگری که باید گرفت این است که یک رویکرد صرفا نظامی برای مقابله با جهادی‌ها کار زیادی برای کاهش زمینه‌های ایجاد چنین جنبش‌هایی انجام نمی‌دهد. راه‌حل بلندمدت ساختن دولت‌هایی است که فساد و انحصارطلبی کمتری دارند. اگر دولت سابق افغانستان فساد کمتری داشت و در مواجهه با دخالت‌های قبیله‌ای بی‌عرضگی کمتری به خرج می داد، ممکن بود پایداری بیشتری داشته باشد. به همین شکل، اگر شمال موزامبیک، جنوب تایلند یا کشمیر بهتر اداره می‌شدند به پناهگاه جهادی‌ها مبدل نمی‌شدند.بهبود حکمرانی کار دشواری است، به‌ویژه اینکه بیشتر کشورهایی که نسبت به جهاد آسیب‌پذیر هستند، در معرض تغییرات آب و هوایی نیز قرار دارند. خشکسالی‌های پیاپی بر نارضایتی‌ها افزوده و درگیری‌ها بر سر آب و مراتع را دامن می‌زند. نهادهای حمایتی می‌توانند مشاوره و پول بدهند؛ ولی در نهایت این به مردم محلی بستگی دارد که خودشان نهادهایی ایجاد کنند که کارآیی داشته باشند. وعده‌های آرمانی همیشه اغواکننده به نظر خواهند رسید؛ مگر اینکه دولت‌ها خدمات اساسی و پایه‌ای را ارائه کرده و چیزی شبیه به عدالت را اجرا کنند.

آشنایی با اصول برند سازی با پیام رسون

روانشناسی تبلیغات

 هفته گذشته، دولت بایدن از اوپک و کشور‌های متحدش خواست، نفت بیشتری تولید کنند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی معتقد است، سازمان کشور‌های صادرکننده نفت باید به این درخواست چراغ سبز نشان دهند.

 جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی جو بایدن از تولیدکنندگان بزرگ نفت جهان از جمله عربستان سعودی برای سطح تولید ناکافی پس از همه‌گیری جهانی کووید - ۱۹ انتقاد کرد. وی در بیانیه‌ای گفت: در مقطع حساس احیای اقتصاد جهانی، این سطح تولید نفت کافی نیست.
به همین دلیل است که طبق اعلام انجمن اتوموبیل امریکا، قیمت بنزین در پمپ‌بنزین‌های امریکا حدود سه دلار و ۱۸ سنت در هر گالن رسیده که بیش از یک دلار بالاتر از مدت مشابه سال گذشته است.
این در حالی است که تلاش دولت بایدن برای کنترل قیمت بنزین برای تبدیل‌شدن به یک پیشروی جهانی در مبارزه با تغییرات اقلیمی و گذار اقتصاد امریکا از سوخت‌های فسیلی به سمت منابع انرژی پاک و خودرو‌های برقی سنخیت ندارد.

مخالفت اوپک و حمله منتقدان
در همین‌باره، رویترز به سراغ چند منبع آگاه رفت تا درباره واکنش اوپک نسبت به درخواست امریکا گزارشی را منتشر کند. یکی از این چهار منبع آگاه گفت: نیازی به عرضه بیشتر نفت به شکل فوری وجود ندارد. یک منبع دیگر هم گفت: هیچ نگرانی وجود ندارد که افزایش برنامه‌ریزی شده عرضه، تقاضایی را بدون پاسخ نگه دارد. دو منبع دیگر اوپک پلاس هم اظهار کردند: جدیدترین آمار اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی هم نشان داده که هیچ نیازی به عرضه نفت بیشتر نیست.
اوپک پلاس از ماه مه سال ۲۰۲۰ محدودیت عرضه به میزان ۷/۹ میلیون بشکه در روز را به اجرا گذاشت و سپس با توجه به بهبود تقاضا، به تسهیل این محدودیت عرضه و افزایش تدریجی تولید اقدام کرد. منتقدان داخلی در امریکا هم با حمله به بایدن معتقدند، او کاری را از اوپک می‌خواهد که خودش در داخل مانع آن شده است؛ یعنی افزایش تولید. از زمانی که بایدن بر سر کار آمده است، تولید نفت این کشور از میادین شیل نفت دچار کاهش شده، چراکه بایدن معتقد است تولید این نوع نفت به ضرر محیط‌زیست ایالات متحده است و باید در مرحله اول با بهره‌وری، میزان مصرف را کاهش داد و در مرحله بعد، به سمت واردات قدم برداشت. از نظر شرکت‌های امریکایی با این تصمیم بایدن، منافع اقتصادی به کشور‌های اوپک منتقل می‌شود؛ به جای آنکه نصیب تولیدکنندگان نفت تگزاس، اوکلاهما و لوئیزیانا شود.

منتفعان سیاست بایدن
رسانه‌های امریکایی می‌گویند، در صورت افزایش تولید نفت از سوی اوپک، کشور‌هایی که رابطه خوبی با امریکا ندارند، منتفع می‌شوند. از نظر آنها، بایدن به جای گدایی نفت، باید پای خود را از گلوی تولیدکنندگان داخلی برداشته و اجازه دهد داخلی‌ها برای افزایش تولید نفت و گاز دوباره آماده شوند.
عربستان سعودی بزرگ‌ترین تولیدکننده اوپک یکی از برندگان این شرایط است؛ کشوری که از نظر بایدن و همفکران او یک کشور عقب مانده با انبوهی از پرونده‌های باز است. مثلاً بایدن وعده داد پادشاهی این کشور را به دلیل قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار مجازات کند، اما مشخص نیست بایدن تصمیم نهایی خود را می‌گیرد یا خبر.
عربستان سعودی در امریکا و تجار نفتی بسیار منفور است؛ دلیل آن هم به سال گذشته برمی‌گردد که بر سر رقابت با روس‌ها بازار‌ها را از نفت ارزان پر کردند تا جهان وارد بحران شود. با این اقدام عربستان، قیمت نفت حتی منفی شد و بیشترین عامل کاهش تولید نفت ایالات متحده داشت؛ تولید نفت امریکا در سال ۲۰۲۰ حدود ۸ درصد کاهش یافت که دلیل آن، جنگ نفتی میان ریاض و مسکو بود.

پس از عربستان، روسیه قرار دارد؛ کشوری که با اوپک «متحد» شده بود و سال گذشته عربستان سعودی را برای ایجاد اختلال در تولید نفت امریکا همراهی کرد. در مارس سال جاری، بایدن، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه را قاتل نامید و حالا از او طلب کمک کرده است.
بزرگ‌ترین تولیدکننده بعدی اوپک عراق است و پس از آن ایران قرار دارد. ایران احتمالاً بیشترین بهره را خواهد برد، زیرا ظرفیت نفتی بیشتری دارد که به دلیل تحریم‌های بین‌المللی مورد استفاده قرار نگرفته است. ایرانی که از نظر بایدن و تیمش، حامی تروریست است و برای افزایش تولید، باید به سمت لغو تحریم‌ها قدم بردارد که آزمونی سختی برای این کشور محسوب می‌شود.
دولت بایدن نگران است افزایش قیمت نفت، اثر خود را در پمپ بنزین‌ها نشان دهد و باعث تقویت انتظارات از افزایش تورم مداوم شود. از نظر رسانه‌های امریکایی، آن‌ها به اندازه کافی نگران هستند که حاضرند از دشمنان خود کمک بخواهند، اما به امریکایی‌هایی که خواهان کار هستند، بی‌توجه باشند.